De Zeventiende Eeuw

Klik en ga naar het begin van de zeventiende eeuw:

Of ga verder naar de achttiende eeuw:

HET JAAR 1700

• De Gouden Eeuw komt ten einde. In het staartje van die eeuw gaat de economie achteruit en heerst armoede en voedselschaarte. 
• Eerste vermelding van een zangkoor dat het nieuw aangelegde oksaal (kosten 118 gulden) in de schuurkerk gebruikt. De zangers krijgen een fooi op St. Ceciliafeest. Voor een vat bier.
• Op 15 oktober gaat dominee Cornelis van Hout met emeritaat. Zijn zoon Hendrik – veldprediker sinds 1695 – volgt hem op. Minderbroeder is Petrus Korthout. 
• De Oudenbossche bierbrouwer Cuijk koopt voor zijn gerst gronden in Gastel. 
• De jonkers Guilliam en Hendrik Proost verkopen de boerderij op Strijpdreef (later: Meeshoeve) aan Anthony Huijskens voor 790 gulden. 
• Boeren klagen over het volk dat de kortste weg zoekt over hun akkers en zo schade aan veldvruchten en boomgaarden aanricht, terwijl er toch voetpaden zijn. Drossaard Van der Zevender doet zich gelden en zet een boete van drie gulden voor een overtreding. Grondeigenaren mogen wolfsklemmen, voetangels of zelfs een geweer gebruiken. Hij belooft de voetpaden op te hogen met zand en af te zetten met palen. Een andere bepaling: elk huis moet een goede dakgoot hebben, zodat het aflopende water de straten niet blank zet. Rieten daken zijn op straffe van 50 gulden boete ook uit den boze. Wie geen brandemmer in huis heeft: zes gulden boete. Ook lantaarns worden verplicht, geen kaarsen mee in de stal. Tabak roken langs schuren mag eveneens niet. De verordening geldt voor ‘de kuipe van het dorp’ beginnende bij de molen tot aan het huis van Johan van Vlimmeren. 
• Rusland voert op 1 januari de juliaanse kalender in. Duitsland, Denemarken en Gelderland voeren gaandeweg het jaar de gregoriaanse kalender in. 
• De Spaanse koning Karel II overlijdt.

HET JAAR 1699

• De polder leent geld van Jacobmina Stouters, weduwe van Cornelis Bentinx. Het zou toch weer een verwijzing naar de naam Stoutersgat zijn al valt die naam niet vaak meer. 
• De Gastelse schuurkerk krijgt een biechtstoel en het Allerheiligste blijft voortaan in de kerk in plaats van elke dag tussen pastorie en kerkje. Achter het altaar zijn ‘schuifkens’ gemaakt. 
• Roosendaal mag bij octrooi van koning-stadhouder Willem III voortaan twee vrije paarden- en vette beestenmarkten houden. 
• Abt Antonius Spanoghe wordt afgevaardigd naar de Staten van Brabant. 
• Dorpsbrand in Schermerhorn: 63 huizen in lichterlaaie. 
• Bij de dood van Josef Ferdinand van Beieren wordt de erfenis van de Zuidelijke Nederlanden alsnog aan Karel van Oostenrijk toegewezen. De Antwerpse bisschop Joannes van Beughem overlijdt. Hij betreurt tot aan zijn dood dat hij de kerkelijke noodgebieden Prinsland en Fijnaart geen eigen priester heeft kunnen bieden. 
• Voedselrellen in Rotterdam met als inzet lagere boterprijzen.

HET JAAR 1698

• Na een twaalfjarig onderhoudscontract is de Overesselijkse sluis toch aan vernieuwing toe. Bij de bouw is voor het eerst een handwatermolen gebruikt, ontworpen door Bredanaar Jan Fierss. Kosten: 5000 gulden. Gastel telt zes sluizen: Overesselijk, Barlake (Klein Gat), Oudenbossche haven, Stoutersgat, hoeve Klaas Gastelaars en hoeve Adriaan Keyzers. 
• De Gastelse pastoor Stephanus van Diependaal overlijdt op 20 mei in Herentals. Zijn opvolger is kapelaan Paulus Aerts. Kapelaan wordt dan Idesbaldus van Leemputte uit Lier. Hiertoe wordt de pastorie in de Dorpsstraat uitgebreid. 
• Pater Formentraux blijft in de schuur van Glaudie Mikhoud geheime diensten houden. Collega-Karmeliet Apollinaris van Hove is inmiddels terug geroepen om sub-prior te worden in een Antwerps klooster. De Gastelse kerkbestuurders en gemeentenaren vragen de bisschop ook de diensten van Formentraux in Stampersgat te verbieden, omdat de collecte-opbrengsten in Gastel drastisch teruglopen, de recognitie aan de drossaard lastig wordt en neringdoenden hun handel zondag na de kerkdienst zien teruglopen. Het economisch belang van Gastel weegt dus zwaarder dan het geestelijk welzijn van de Prinslandse katholieken. 
• Markiezin Henriëtta Francisca van Bergen op Zoom overlijdt. Ze was getrouwd met Frederik Maurits II de la Tour d’Auvergne, generaal in het Franse leger en achterkleinzoon van Willem van Oranje. Hun vijfde kind François Egon de la Tour d’Auvergne volgt haar op, zodat er in Bergen na 110 jaar weer een man als markies wordt aangesteld. 
• Er zijn dit jaar 5 statiën in Gastel door Bergse paters Minderbroerders.
• Manneken Pis krijgt voor het eerst een kostuum aan.
• De Republiek gaat gebukt onder voedselschaarste, her en der breekt oproer uit.
• Tsaar Peter de Grote krijgt in Amsterdam een getuigschrift als leerling-timmerman, hij heeft vier maanden gewerkt aan het fregat Peter en Paul.
• Balthasar Bekker, theoloog bestrijder van het bijgeloof (heksen/onheil door kometen) en vroeg-verlichter, sterft.

HET JAAR 1697

• Na lange processen bij de Raad van Brabant is de abdij van St. Bernard toch bereid de buitengewone lasten over de tienden te betalen. 
• Behalve de pastoor mag ook de kapelaan aalmoezen aan de armen geven, hij moet als declaratie wel een lijst met uitgaven aan het kerkbestuur overleggen. 
• In de bovenste bint van de Gastelse kerktoren staat jaartal 1697, het jaar van definitief herstel. 
• Aan ridder Pieter Fallon van domeinen Bergen op Zoom wordt het cijns voor de grond van de schuurkerk betaald: 50 roeden. 
• Op 14 maart protesteert – op aanraden van pastoor Van Diependaal – de abt van St. Bernard fel tegen het verkondigen van het woord Gods van de Karmelieten Apollinaris van Hove in Prinsland en pater Gerard Formentraux in een schuilkerk bij Glaudie Mikhoud in Stampersgat. De paters houden zich ‘ergens’ schuil in Stampersgat. Drossaard Van Zevender steunt het duo, dat meer last heeft van de pastoor dan van protestantse schouten. Landdeken Rubens zoekt de karmelieten in Stampersgat op, waar het tot een woordenwisseling met Van Hove komt. ‘Ga maar zielzorg in China of Indië doen’, aldus Rubens, die Formentraux wel met rust laat. Eerder is deze pater met geweld uit Fijnaart verdreven. De pastoor blijft wel spionnen naar het dorp sturen, hij laat er zelfs een akte voor opmaken bij de Gastelse notaris Adriaen Sgrauwen. Met Maria Lichtmis houdt Van Hove een kerkdienst in het huis van Pieter Rijpers, daagse erna bij weduwe Geertrui Huysmans-Burgers, alwaar de pater wordt gearresteerd. 
• Vechtersbaas Arnout van Hesselt raakt zwaar gewond als de Gastelse bierbrouwer Pieter van Reut hem omver wil rijden: Van Hesselt, gij moet er nu aen. Hij verstopt zich, Van Reut vindt hem en snijdt een middelvinger af. Gek genoeg studeren Arnouts broers allemaal medicijnen. 
• Duinkerker kapers maken de Zeeuwse wateren tot aan de haven van Willemstad onveilig. De dreiging stopt met het sluiten van de Vrede van Rijswijk, waarmee de Negenjarige Oorlog wordt beëindigd. De Trèveszaal van het Binnenhof komt gereed. 
• Tsaar Peter de Grote bezoekt Zaandam en Amsterdam en bekwaamt zich in de scheepsbouw. 
• Dichter Constantijn Huygens overlijdt.

HET JAAR 1696

• De eindelijk van de rampzalige blikseminslag herstelde Gastelse kerktoren is nog steeds niet helemaal afbetaald: de ingelanden van Heerjansland betalen nóg eens 571 gulden om herstelkosten aan de toren te dekken en de verdere kerk te herstellen. 
• Gastels kapelaan wordt Amandus Mintaart uit Leuven in 1688 tot priester gewijd.
• Henricus de Pottere, slotheer Grimhuijsen overlijdt op z’n 66e. Hij is begraven in de kerkkelder. Karmeliet Albert Formentraux wordt officieel aangesteld als pastoor van Fijnaart, maar de borgemeester en schepen van Fijnaart stellen dat zulks in strijd is met het plakkaat van de Staten-Generaal. Landdeken Eugenius Rubens laat de in Prinsland actieve Karmeliet Van Hove weten dat de abt van St. Bernard niet rust tot de pater het veld ruimt. Van Hove trekt van huis naar huis om te voorkomen betrapt te worden bij een kerkelijke samenkomst. Stadhouder Arnoldus van Trier stapt met gewapende mannen op de boerderij van Jan van Gils in het Slobbegors af om de pater van z’n bed te lichten. Er wordt geschoten, er vallen gewonden. Van Gils klaagt Van Trier en zijn kornuiten aan bij de Raad van Brabant, maar de zaak loopt met een sisser af. Ook al omdat drossaard Van Zevender wegkijkt. 
• De Friese vestingbouwer Menno van Coehoorn begint aan de versteviging van de Bergse vestingwerken.
• De Friese stadhouder Hendrik Casimir II van Nassau-Dietz – neef van Willem III – sterft op 39-jarige leeftijd. Zijn vrouw wordt regent voor hun minderjarige zoon Johan Willem Friso. Ook Hendrik Casimirs moeder Albertine Agnes – kleindochter van Willem van Oranje – overlijdt.
• Oproer in Amsterdam over de nieuwe keur op begraven. Bij dit zogeheten Aansprekersoproer worden huizen geplunderd en vallen doden. 
• In ’s Gravenhage beginnen vredesonderhandelingen tussen de Republiek en Frankrijk.

HET JAAR 1695

• Parochie betaalt vanaf nu jaarlijks 250 gulden aan compositiegeld of recognitie aan de drossaard van het Oostkwartier, ongeveer een derde van het jaarbudget. Sommige drossaards eisen meer, maar in Gastel zijn invloedrijke katholieke families als Proost en De Pottere, die voor een belangrijk tegenwicht tegen de zware druk van calvinistische ambtenaren zorgen. 
• De katholieken op het eiland van Ruigenhil wenden zich tot de bisschop Antwerpen met het verzoek om een eigen priester. Dat doen ook een aantal Prinslanders. De afstand naar de kerk in Gastel over slechte wegen is twee uur, terwijl Prinsland 300/400 communicanten telt. Bij zeker 28 sterfgevallen zijn Gastelse priesters niet tijdig in Prinsland aanwezig, daarmee niet voorzien van de laatste sacramenten. Een enkele keer zou de Gastelse pastoor zelfs geweigerd hebben te komen. De Prinslanders hebben pater Apollinaris van Hove op het oog als pastoor, hij verblijft er immers al. Van Hove laat weten de uitdaging voor Prinsland aan te durven. Hij beschuldigt de Gastelse pastoor diens eigen voordeel na te jagen in plaats van te streven naar eeuwig voordeel. De bisschop stelt Van Hove aan als deservitor van Prinsland, zoals pater Formentraux dat wordt voor Fijnaart. Ook hij verblijft dan mogelijk al in de streek. 
• De gouverneur van Breda schrijft Oudenbosch dat door het hoofd van de vaart het scheepvaartverkeer groot nadeel ondervindt. Oudenbosch legt de verklaring voor aan schippers uit o.m. Gastel. Zij verklaren het tegendeel. Toch wordt het landhoofd met twee roeden ingekort. 
• Het Frans bombardement op Brussel richt op de Grote Markt enorme schade aan, aantal slachtoffers is niet bekend; Europa veroordeelt de barbaarse daad van Lodewijk XIV. Het beeldje van Manneken Pis was verborgen en wordt later feestelijk terug geplaatst. Wél herovert Willem III door slimme strategie van Menno van Coehoorn de stad Namen. De stadhouder-koning herpakt zich hiermee nadat hij bij de dood van zijn vrouw eind vorig jaar de wanhoop nabij is.

HET JAAR 1694

• Een huis op de zuidkant van de Markt wordt als dorpshuis (soms ook raadhuis genoemd) aangekocht, het oude was te klein geworden. Hier komt de gezamenlijke secretarie voor de besturen van zowel Oud- als Nieuw Gastel. Een deel ervan wordt verhuurd aan de vroedvrouw, die mag kennelijk meeluisteren! 
• Pastoor Van Wemmel overlijdt op 15 oktober. Zijn opvolger is pastoor Stephanus van Diependaal, Antwerpenaar en priester gewijd in 1670. Hij is geruime tijd in Vroenhout parochieherder geweest. Prinsland wil een eigen pastoor, want de Gastelse priesters zijn al 28 keer te laat bij het voorzien van de laatste sacramenten door de afstand. Tien katholieken uit de polder schrijven bisschop Van Beughem van Antwerpen een brief. Zij voelen zich niet thuis in de Gastelse parochie. Volgens pastoor Van Diependaal zijn er amper 200 katholieken die in Prinsland een eigen priester wensen. Dus onnodig. In de Prinslandse polder verblijft al wel Karmeliet van Hove, ten huize van Marinus Molenaers. 
• De welgeleerde minderbroeder Recoles en pater Franciscus de Pottere uit het vermaarde geslacht, overlijdt op slechts 38-jarige leeftijd te Slot Grimhuijzen. Hij is lector philosophie en theologie. 
• De oudst bekende bebouwing op de Stoof: ‘een stedeken landts’ verkocht door Geertruye en Josina Stouters aan Symon Matthijssen Smith. 
• Minderbroeder is dit jaar Wihelmus Fredericx. 
• De generaliteitsgulden komt in omloop met als afbeelding de maagd met lans. 
• Mary Stuart, koningin van Engeland/Schotland en echtgenote van Willem III overlijdt in Kensington Palace op 32-jarige leeftijd aan de pokken. 
• Engels-Nederlands eskader bombardeert de Franse kuststad Dieppe. 
• Bouwmeester Jacob Roman voltooit, in opdracht van Willem III, paleis Het Loo.

HET JAAR 1693

• De bisschop van Antwerpen geeft verlof tot oprichting der eerste Gastelse godsdienstige vereniging: de broederschap der H. Drievuldigheid tot verlossing van Christelijke gevangenen. De leden kunnen krachtens een indult van paus Innocentius XII op vijf dagen in het jaar een volle aflaat verdienen. Wat zij offeren, wordt aan de trezorier van de Antwerpse St. Jacobkerk afgedragen. 
• Een katholieke kerk zit er voor Dinteloord nog niet in, de protestantse komt wel gereed met het wapen van Koning-stadhouder Willem III boven de ingang. 
• Jonkheer Adriaan van der Zevender, geboren Roosendaler, wordt tot drossaard van het Oostkwartier benoemd. Hij wordt ook schout van Oud Gastel, Nieuw Gastel en Hoeven en is eerder nog tijdje schout van Roosendaal, net als zijn vader. 
• Minderbroer is dit jaar Nicolaus van der Weijde. 
• 60.000 doden bij een zware aardbeving op Sicilië. 
• De Fransen nemen Hoei en Charleroi in, maar de bloedigste slag is de Eerste Slag bij Neerwinden, waarbij de Fransen onder leiding van de hertog van Luxemburg een pyrrusoverwinning boeken. De verliezen zijn groot: 12.000 aan Franse zijde, 8000 manschappen van Willem III. Weliswaar verliest de stadhouder-koning dus, maar de Fransen staken wel hun veldtocht. 
• In het hele land is er groot tekort aan boter en melk. In Haarlem breekt er oproer over uit. 
• Hermanus Boerhaave promoveert aan Academie Harderwijk tot doctor medicijnen.

HET JAAR 1692

• Het systeem van hoeken gekoppeld aan perceelnummers voor het gebied van Oud Gastel wordt ingevoerd, getuige een aantal verkoopcontracten. We zien eerder al dat Oud Gastel 14 en Nieuw Gastel 15 hoeken telt. Nu komen er ook perceelnummers bij. Zo staat de schuilkerk in de 14e Hoek op perceel 26. 
• Abt Antonius Spanoghe van de St. Bernardsabdij vraagt de koninklijke raad vermindering van belasting, omdat uit de inkomsten van goederen ook de salarissen van de predikanten bekostigd moet worden. 
• Als ‘bestuurlijk tussenpaus’ is Cornelis Wadden even drossaard in het Oostkwartier. In mei wordt dorp Sint-Annaland getroffen door brand: 56 huizen, 34 schuren, meestoof en brouwerij gaan verloren. De brand ontstaat in een mestvaalt achter een huis, bewoners plunderen daarna dit huis. 
• In september trilt de grond bij het Belgische Verviers, de aardbeving (naar later blijkt met een kracht van 6,3 op de Schaal van Richter) wordt in de hele Lage Landen gevoeld. Christian Huygens schrijft in Voorburg, 270 km. verderop: De stenen vloer waarop ik stond werd enigszins opgetild en zakte weer in en dat enige malen gedurende ongeveer tien seconden.’ 
• Met de werking van grauwpapiermolen De Schoolmeester telt de Zaanstreek inmiddels 500 molens: een industriegebied avant-la-lettre. 
• Zeevaarder Hendrik Hamel, geboren in Gorcum en in 1653 bij toeval Korea ontdekt, sterft in zijn geboorteplaats. 
• Maximiliaan II Emanuel van Beieren arriveert in Brussel als nieuwe landvoogd der zuidelijke Nederlanden. 
• De benoeming van twee rentmeesters in Goes zorgt voor een conflict tussen de stad en Willem III. De stadhouder-koning komt met een leger naar Goes en stelt een nieuwe stadsregering aan. Lodewijk XIV neemt bezit van Namen, waar van Staatse zijde Menno van Coehoorn een nederlaag lijdt.

HET JAAR 1691

• Na een bestuursperiode van 16 jaar overlijdt de drossaard van het Oostkwartier Ysbrand Schenck. Zoals ook zijn protestantse voorgangers heeft de rechtlijnige man maar weinig aanzien bij de overwegend katholieke Gastelaren. Wellicht kwam hij er vanuit Oudenbosch niet al te vaak. 
• Na zijn boek over kometen komt de Amsterdamse predikant Balthasar Bekker nu met het boek De Betoverde wereld, waarin hij zich afzet tegen het hardnekkige geloof in heksen en duivels. Het kost hem zijn ambt, maar de discussie over heksenvervolging barst weer los. 
• Eind januari vaart een vloot van zeven schepen vanuit Engeland met Willem III aan boord naar de Republiek. Een zware vierdaagse oversteek in mist en ijslagen op zee. In ’s-Gravenhage roept ie de anti-Franse bondgenoten bijeen. Lodewijk XIV neemt in tussen Mons/Bergen in. 
• Willem III komt met zijn troepen te laat, maar beschermt wel Brabant. Bij zijn doortocht van Het Loo naar Antwerpen wordt de prins van Oranje/stadhouder-koning onder groot gejuich in Breda ingehaald. Zijn gevolg bestaat uit 123 mensen: kamerheren, zegelheren, 26 koks, vier kleermakers, pages, pikeurs, klerken, lijfarts, chirurgijn en boodschappers. Een deel van de hofhouding wordt bij Bredase burgers ondergebracht. Willem verblijft op het kasteel Breda, nog altijd in bezit van de Oranjes. Mogelijk waren ook edelen van de familie Proost van Het Hof hierbij aanwezig.
• Meeuwis Bakker vindt de scheepskameel uit, drijvers die schepen ‘tillen’ zodat ze de ondiepe Zuiderzee bij Pampus kunnen nemen. 
• Landschapschilder Albert Cuyp en vlootvoogd admiraal-generaal Cornelis (Keesje) Tromp overlijden. De laatste aan veelvuldig alcoholgebruik.

HET JAAR 1690

• Eindelijk krijgt de herstelde Gastelse kerktoren, 19 jaar na de brand, nieuwe kerkklokken. Ze zijn gegoten door Paschier Melliaert. Voor verder herstelwerk wordt weer een beroep gedaan op de ingelanden van Heer Jansland.
• Een weduwe van hervormde huize hertrouwt met een roomse man, waarop de hervormde gemeente alles in het werk stelt haar te weerhouden naar zijn (schuur-)kerk op de Meir te gaan. De kerkenraad wijdt liefst 20 bladzijden aan die pogingen, die op de weduwe overigens geen enkel effect hebben.
• Het orgel in de Sint Bernardsabdij krijgt nieuw pijpwerk, gemaakt door Forceville.
• Schiedam ontwikkelt zich als korenwijnstad, er wordt een gilde der korenwijnbranders opgericht.
• Stadsbrand Sint Niklaas, ontstaan in een jeneverstokerij: 565 huizen verwoest, 3 doden.
• In juli is de Slag aan de Boyne bij de Ierse stad Drogheda tussen protestants Engels/Ierse troepen van koning William (Willem III) en katholiek Iers/Franse troepen van diens schoonvader de verstoten koning Jacobus II. Zo’n 2000 man komen om in de strijd. Binnen de Republiek groeit sociale onrust. De economie holt achteruit en er zijn accijnsoproeren in Rotterdam (tabak) en Haarlem.
• De veelzijdige Jan van der Heijden publiceert Het Groot Brandenboek. De geboren Gorcummer is in zijn stad Amsterdam bedenker van brandspuiten, straatlantaarns en baggermolens. De veiligheid is de stad is ’s avonds sterk toegenomen.

HET JAAR 1689

• Geboren Antwerpenaar Gerard Albert Formentraux wordt tot priester gewijd. Samen met een tweede Karmeliet Appolinaris Van Hove uit Bergen op Zoom staat hij op de voordracht naar ons gebied gestuurd te worden voor zendingswerk in de Noordwesthoek van Brabant, waar geen parochieherders meer zijn. Karmelieten zijn een rooms-katholieke bedelorde, die in plaats van individuele armoede collectieve armoede belijden. De oorsprong ligt in de 12e eeuw bij de berg Karmel.
• Prinsenland beschikt – net als Stampersgat – niet over een eigen kerk. Zij kerken in Gastel. De Gastelse pastoors komen tegen een belasting van 40 gulden per jaar de zieken bezoeken en de stervenden bijstaan.
• Plaatsen als Prinsenland, Willemstad, Fijnaart en Klundert krijgen geen verlof voor een schuilkerk, zij dulden ook geen pastoor.
• Met de aanvaarding van de Bill of Rights is officieel het Engelse koningschap van Willem III en Maria Stuart begonnen. Daarmee is de Engelse troon weer in protestantse handen.
• In april zet het parlement van Schotland koning Jacobus II ook af. William en Mary (de protestantse dochter van Jacobus II) zijn uitgeroepen tot koningen van Schotland.
• Meindert Hobbema schildert ‘Het Laantje van Middelharnis’. Anna Brouwers, weduwe van Anthonie Proost, sterft op Het Hof.

HET JAAR 1688

• Pastoor Benedictus de Lannoy overlijdt. Hij is twaalf jaar pastoor geweest maar heeft maar kort mogen ‘genieten’ van de schuilkerk en zijn nieuwe pastoorswoning aan de Hoofdstraat. Kapelaan Petrus van Wemmel, afkomstig van Brussel priester gewijd in 1681 en sindsdien in Gastel is zijn opvolger. Als kapelaan komt voor Van Wemmel in de plaats Paulus Aerts, geboren te Herentals. Hij is sinds 1685 priester. 
• Huybrecht van de Moer wordt tot secretaris van Gastel aangesteld.
• De Paltische Successieoorlog tussen Frankrijk en Oostenrijk breekt uit, later mengen ook de Republiek, Engeland en Spanje zich in de strijd. Zij allen keren zich tegen de expansiedrift van Lodewijk XIV, de Zonnekoning. 
• Het Markiezaat van Bergen op Zoom wordt geconfisqueerd. De Staten-Generaal belenen stadhouder Willem III met het Markiezaat. Markiezin Henriëtte van Hohenzollern, toch al weinig invloedrijk, staat feitelijk buitenspel. 
• De Surinaamse gouverneur Cornelis Aerssen wordt vermoord door dronken soldaten in Paramaribo, vervolgens wordt hij met militaire eer begraven in Fort Zeelandia. De militair Laurens Verboom uit Zierikzee sneuvelt hier eveneens bij. 
• Met het kelderen van de aandelenkoersen begint een beurskrach in de Republiek. Gedupeerden geven joodse beurshandelaren de schuld, waarmee een golf van antisemitisme ontstaat. 
• Willem III neemt afscheid van de Staten-Generaal, vertrekt met een leger vanuit Hellevoetsluis en landt in Torbay, Engeland waar zijn Glorious Revolution begint. Een maand later trekt hij Londen in, de stad die zijn schoonvader koning Jacobus II dan noodgedwongen moet verlaten. In een sloep vaart de gevallen King de Theems af, richting Frankrijk.

HET JAAR 1687

• Eerste bewoning aan het zandpad tussen de Hoofdstraat en de Oudendijk (later Koelestraat geheten). Het is een binnenweg omdat de mensen anders wel heel ver om moeten lopen. 
• Eerste vermelding van herberg Den Toelast op Kuivezand. Toelast is een groot wijnvat met een inhoud gelijk aan 640 flessen wijn. Eigenaren Pieter Cornelis van den Hout en Jenneken Govaertse zijn echter vanwege een schuld van 499 gulden gedwongen de herberg aan drossaard Ysbrand Schenck te verkopen. 
• Isaac Newton publiceert zijn theorie van de zwaartekracht. 
• Constantijn Huygens sr. één van de grootste dichters en geleerden van deze eeuw, sterft op zijn negentigste. 
• Dankzij de slavenhandel kan de West-Indische Compagnie aan haar aandeelhouders een erg hoog dividend uitkeren. 
• Willem III besluit de oorlogsvloot te versterken vanwege de ontwikkelingen met Engeland. Nu de vrouw van de katholieke koning Jacobus II een zoon heeft gebaard, maakt Willem III geen kans meer op de Engelse troon. Dát en het feit dat hij katholiek is zorgt voor onrust. Bij Willem, maar ook bij de Engelsen.

HET JAAR 1686

• Pastoor Benedictus de Lannoy woont al geruime tijd na de Vrede van Munster tegenover de Laurentiuskerk, waar hij niet welkom is. Nu er echter een schuilkerk op de Meir is gekomen, wil hij dichterbij die kerk gaan wonen. Hij huurt daarop een huis aan het begin van de Hoofdstraat. Dat wordt de rooms-katholieke pastorie. 
• Nog wel blijven de minderbroeders komen, dit jaar Antonius Smijtkat en Philippus Jouban. 
• Er is sprake van een gors over de Barlake tussen het gors van Dirck Jacobs en de sluisvliet van het Klein Gat. 
• Karmeliet Appolinaris van Hove, geboren Bergenaar, wordt tot priester gewijd. 
• De Sint Maartensvloed van 12 op 13 november treft vooral Groningen. De stad komt aan zee te liggen, er verdrinken 1558 mensen, veel vee en 631 huizen worden weg gespoeld. 
• Inmiddels zijn al 75.000 hugenoten vanuit Frankrijk naar de Republiek gevlucht. Ze vijzelen in steden als Amsterdam wel de cultuur en wetenschap op en ook de zijde-industrie ontwikkelt zich

HET JAAR 1685

•  Het is de kleine groep protestanten wel duidelijk dat het merendeel van de katholieken nooit tot de Gereformeerde kerk zal toetreden. Schuilkerken worden in het hele land steeds meer toegestaan, ook door drossaard Ysbrand Schenck. In Gastel komt op de Meir op grond van familie Voogden een kleine schuil- of schuurkerk gereed, voorzien van rieten dak en gebouwd naar opgegeven maten en vorm. Vanaf dan kunnen de uit de Laurentiuskerk verbannen katholieken gaan kerken in een eigen schuilkerk. Het Hoofdaltaar is gewijd aan de Heilige Laurentius. De afgelopen 36 jaar zijn de katholieke diensten gedaan in schuren op vele plekken in Gastel met tijdens bijzondere vieringen minderbroeders. Als minderbroeder komt Joannes Baptista Dams dit jaar naar deze schuilkerk.  
• Jan Meertens vestigt zich als smid op Stampersgat. 
• Friezin Titia Brongersma doet onderzoek naar het hunebed bij Borger en ontdekt tot haar verbazing dat het een grafmonument is. 
• De Franse koning Lodewijk XIV verklaart het protestantisme onwettig; bijgevolg een massale vlucht van hugenoten naar met name Engeland en de Nederlanden. 
• In Brussel overlijdt de landvoogd der zuidelijke Nederlanden Ottone Enrico del Carretto. 
• De Fries Menno van Coehoorn publiceert Nieuwe vestingbouw, op een natte of lage horisont.

HET JAAR 1684

• De Overesselijkse sluis wordt in steen vernieuwd, gekoppeld aan een langdurig onderhoudscontract met Steven Janss uit Antwerpen voor 50 gulden per jaar. Eigenlijk was het zouteinde van de sluis te Stampersgat aan vervanging toe, maar de ingelanden geven aan Overesselijk de voorkeur. 
• Kanunnik Jan Baptist de Pottere overlijdt op slot Grimhuijsen. Hij is schrijver van de Heilige Gertruda en twee geslachtsboeken van de adellijke familie De Pottere. De oorsprong van het voorname geslacht ligt bij stamvader Herman in 1093. Deze Herman is door Godfried van Bouillon in de adelstand verheven. 
• Regenten en abdij komen 13 jaar na de brand eindelijk tot een akkoord over herstel Gastelse kerktoren. De abdij betaalt de gemeente 1000 gulden mits er een nieuwe decimale klok gemaakt wordt van minstens 3000 pond. De ingelanden dragen 1696 gulden bij. Tegelijkertijd heeft ook Oudenbosch een nieuwe klok nodig, de oude is gescheurd. In de abdij verzucht men dat de Brabantse dorpen rijk zijn, maar desondanks alles op de Cisterciënzers proberen af te schuiven. 
• Kapelaan wordt Henricus Rurincx. En als minderbroeder komt Cornelius d’Oers naar Gastel, nog immer voor heimelijke Hoogmissen. 
• Half november valt een zeer strenge, langdurige winter in. De ijsdikte van het Barlake en Dintel loopt eind december tegen de 60 centimeter aan. 
• Het Amsterdamse Peil (AP) wordt bepaald.

HET JAAR 1683

• Rentmeester Michiel Otgens voldoet een reeds lang openstaande rekening van 100 dukaten vanwege levering wijn aan de erven van pastoor Stephanus Estrix, zeven jaar eerder overleden. Daar moest de rechtbank overigens eerst uitspraak over doen. 
• De nieuwe kapelaan van Gastel is Bernardus van Bossche. 
• Opnieuw maken minderbroeders de tocht van Antwerpen naar Gastel voor geheime kerkdiensten. Het zijn Judocus Auerkercke en Aegidius Haseweel. 
• Bij een zeer zware novemberstorm vergaan acht Nederlandse oorlogsschepen voor de Hollandse kust. Deze zeeramp kost aan 1200 opvarenden het leven. De ‘Woerden’ vergaat bij Kamperduin: 292 mannen verdrinken. 
• Pontiaan van Hattem, predikant van Sint Philipsland, wordt op beschuldiging van spinozisme (verstand boven geloof) uit zijn ambt gezet. 
• De Staten van Zeeland dragen Suriname over aan de West Indische Compagnie.
• Dominee Balthasar Bekker brengt boekje over de vele staartsterren de laatste jaren aan de hemel, die voor grote paniek zorgen. Zijn conclusie: allemaal verbeelding. 
• Europa’s grootste strijd dit jaar is het Beleg van Wenen tussen het Heilige Roomse Rijk en de Ottomanen met bijna 20.000 doden als gevolg.

HET JAAR 1682

• De naam Stampersgat komt voor het eerst in officiële documenten voor en wordt nu de definitieve naam. De varianten Stoutersgat en Jonkersgat verdwijnen. 
• Jonker Guilliam Proost koopt van Echtjen Lantmeters, weduwe van Jacob Aertsz het perceel met daarop Het Hof. Daarmee komt het herenhuis terug in de familie Proost. De naam ‘proost’ of ‘provoost’ refereert aan kloostervoogd, hoge gerechtelijk ambtenaar of voorzitter van een schepenbank. 
• De stormvloed van 26 januari teistert Delta-gebied van Zuidwest-Nederland, maar polder Heer Jansland blijft ongedeerd. Wel is er enige schade aan de dijk bij Stampersgat. In Zeeland overstromen 161 polders en de dorpen Valkenisse en Bommenede verdrinken, in Dordrecht stort een molen in waarbij tien mensen omkomen. Op Goeree verdrinken 22 personen. 
• Andermaal komen minderebroeders naar Gastel, ditmaal Paulus Cremers en Lambertus Baers. Missen dragen ze op in schuren of achterkamers, waar de protestanten geen weet van hebben. 
• Het Franse hof van Lodewijk XIV neemt het gigantisch uitgebreide Paleis van Versailles in gebruik als regeringscentrum. Niettegenstaande de vredestijd valt de Franse koning het prinsendom Orange binnen, dat sinds 1530 in bezit is van de Nassaus. Een provocatie richting Willem III dus. Toneelschrijver Thomas Asselijn brengt de klucht Jan Klaaz of de Gewaande Dienstmeid ten tonele in Amsterdam. 
• Jacob van Ruisdael, schilder van landschappen en zeegezichten, sterft.

HET JAAR 1681

• Petrus van Wemmel(en), geboren te Antwerpen, wordt tot kapelaan van Gastel benoemd. Ook Gerardus van Deventer komt als kapelaan naar Gastel. 
• In Etten sticht Justus de Nobelaer het Sint Paulushofje, waar 13 arme, oude vrouwen hun verdere leven kunnen slijten. De bouw is betaald door Beatrix van Heussen, een rijke Hollandse weduwe, die in haar testament heeft opgenomen dat het hofje in Leiden moet komen. Het wordt echter via achterneef Justus toch Etten op grond naast zijn Huize De Nobelaer. 
• Onbekende schrijver publiceert ’t Amsterdamsch Hoerdom over het explosief gestegen aantal bordelen/speelhuizen en hoeren in de stad. Het geldt als waarschuwing aan de jeugd uit zowel stad als het platteland. 
• Laatste waarneming van de dodo, een vogel op het eiland Mauritius. De dodo is daarmee uitgestorven. 
• Rombout Verhulst voltooit de graftombe voor Michiel de Ruyter in de Amsterdamse Nieuwe Kerk. Het Viervoudig Verbond wordt gesloten tussen de Republiek, Spanje, Zweden en Leopold I. Het behelst handhaving van de Vredes van Mϋnster en Nijmegen.

HET JAAR 1680

• Voormalig pastoor Stephanus Estrix overlijdt op 2 september, waarschijnlijk te Mechelen. 
• De vechtpartijen in herbergen, zoals met twee jaar terug met Arnout van Hesselt, staan niet op zichzelf. Het geeft Gastel (trouwens ook Princenhage, waar veel mensen onder de naam Gastelaers wonen) een slechte reputatie: de bewoners worden om hun vechtlust en mes gevechten wel ‘bekkesnijers’ genoemd. Er gaat het verhaal dat zelfs de pastoor snijwonden in zijn gezicht oploopt, maar wellicht worden hier pastoor Arnold en zijn latere neef en ruwe variant Arnout van Hesselts met elkaar verward. Het ietwat barbaarse gezegde is: ‘Een oprechte Gastelaar loopt niet zonder litteken rond, ze zijn zelfs niet tevreden alvorens ook de pastoor met een scherp dubbeltje een kruis over het gezicht krijgt. Dat litteken heet dan: ’t wapen van Gastel’. 
• Bijgeloof is er ook: als een komeet aan de hemel verschijnt ontstaat in het hele land paniek. 
• Nicolaes Jansz Visscher II maakt een gravure Brabantiae Batavae pars occidentalis, een kaart met ook Gastel erop. Al drie generaties Visscher vervaardigt deze Amsterdamse familie kaarten, atlassen en prenten. 
• In Heusden slaat de bliksem in op de kruittoren van het kasteel met 70.000 pond buskruit. Het aantal slachtoffers is onbekend. 
• Delftse lenzenslijper en bedenker microscoop Antonie van Leeuwenhoek wordt lid van de Londense Royal Society. 
• Alexander Farnese, hertog van Parma, wordt de nieuwe landvoogd over de Zuidelijke Nederlanden. Hij sluit met de Republiek een handelstraktaat.

HET JAAR 1679

• Hoeve De Heinsberg wordt gebouwd door twee rijke Franse jonkers, de Francis en Hijacinthus Respanny (ook: Respaigne). Zij mogen barokschilder Peter Paul Rubens tot hun voorvader rekenen. De heren hebben veel grond in Gastel in eigendom en ook de . De hoeve heeft dan zo’n zestig hectare grond en wordt na voltooiing verpacht. Al eerder (rond 1620) staat hier een boerderijtje op naam van Anthony van Stembor, die het verpacht aan Adriaen Janssen Hoons. Later wordt het bezit van Adriaen Adriaenssen Geertsen List. Bijzonder zijn de gepotdekselde wanden in de hoeve. 
• Er is een geschil tussen Balten Duits, Pieter Pietersen van Heusdenhout, bakker Pieter Jan Diercken, molenaar Adriaen Aertsen en anderen rondom de impost (belasting) op de bieren. 
• Voorlopig is bepaald dat de parochiale zorg van Prinsenland alleen aan Gastel wordt overgelaten.
• De Vredesgesprekken in Nijmegen maken een eind aan de strijd tussen De Duitse keizer, Frankrijk en Zweden. Later ook tussen Zweden en bisdom Münster en op 2 oktober ook tussen Zweden en de Republiek der Verenigde Nederlanden. 
• Wederom overlijden twee beroemdheden uit deze (Gouden) Eeuw te weten kunstschilder Jan Steen en dichter/toneelschrijver Joost van den Vondel op de uitzonderlijke hoge leeftijd van 91 jaar. ‘Vondel’ overleeft al zijn kinderen en kleinkinderen op 1 kleinzoon na. 
• Vroeger landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden Don Juan van Oostenrijk sterft eveneens.

HET JAAR 1678

• Schoenmaker/huidvetter Arnoud Bruynincx uit Roosendaal laat in een Gastelse herberg door een notaris de koster uithoren over de inboedel/meubels van de pastorie, die zou mogelijk nog van De Lannoys voorganger Estrix zijn. De koster weigert een dossier aan te leggen, omdat dit tegen zijn pastoor in ging. Vermoedelijk is het een civiele kwestie of vordering. 
• Enkele Vlaamse gezinnen, die zich losgeweekt hebben van de roomsen (omme den dwang der conscientie in het pausdom t’ontgaen), willen zich in Gastel vestigen, maar de merendeels roomse magistraat staat dat slechts toe als per gezin 600 gulden borg betaald wordt. Staten Generaal wijst die eis af en zo komen er dus Vlamingen ‘uyt het landt van Aalst, het pausdom ontvloden sijnde, naer gedane beleydenisse sijners geloofs tot lidmaat deser gemeynte aengenomen.’ Het aantal protestanten in Gastel groeit dus.
• Jacob Marynis draagt de Gastelse molen over aan Adriaan van Boxtel. 
• Kanunnik Jan Baptist de Pottere schrijft het Geslachtsboek van zijn familie.
• Als minderebroeder komt Cornelis Wateringh dit jaar naar Gastel.
• Eerste bewoning Broekestraatje: Evert Anthonissen verkoopt voor 400 gulden huis aan Pauwels Pieterssen. 
• Arnout van Hesselt, Gastels procureur wordt aangeklaagd door drossaard Ysbrand Schenck vanwege belediging van de magistraat van Gastel en vechtpartijen. Anders dan zijn heeroom – wijlen pastoor Arnoldus van Hesselt – is deze Van Hesselt een ruziemaker en vechtjas. In herberg van Pieter Laets slaat hij Hendrick van Caam met een rottingh meerdere klappen op het lijf. Later trapt Marijnus Claes een gat in de schenen van Van Hesselt en is er een duel met degen en pistool met Hendrick Surmond. Voor dit alles krijgt hij…een boete van 25 gulden.
• De Fransen nemen Ieper in, de laatste veroveringen nu de Vrede van Nijmegen tussen de Frankrijk, de Republiek en later Spanje gesloten wordt. De Staatse troepen zijn van de vrede niet meteen op de hoogte en raken nog slaags met elkaar. Daarbij wordt Willem III ternauwernood gered. 
• Een Engelse boer meent een ovaal met een duiveltje erin te zien op z’n akker (eerste graancirkel?)
• Mϋnsters bisschop en krijgsheer Bernhard von Galen, in 1666 met zijn troepen nog onze streek binnen gevallen, sterft. Ook de Antwerpse schilder Jacob Jordaens en ’s lands eerste studente (in 1636 aarzelend toegelaten tot universiteit Utrecht) Anna Maria van Schurman overlijden.

HET JAAR 1677

• De Gastelse kannunik Johannes de Pottere schrijft het boek ‘Beschrijvinghe van de stadt Delft’, waarin hij de Reformatie als volgt omschrijft: ‘alsof Gods toorn over ons land neergekomen was. Maar de oorzaak van die toorn zoek ik in de verandering van het oud, enig, katholiek, apostolisch en roomsch zaligmakend geloof’. Schreef hij het omdat familielid Roeland de Pottere pater te Delft is geweest? Zijn neef Lodewijk de Pottere, raadsman van de Spaanse koning, overlijdt op 20 juni in Brussel. 
• De Amsterdamse schilder en uitvinder Jan van der Heijden krijgt octrooi op een brandspuit, die onafgebroken water geeft. Met de vele stadsbranden een belangrijke uitvinding. 
• Hoewel de oorlogsstrijd elders woedt, slaan garnizoenen wel geregeld kampen op in ons gebied. De neringdoenden zijn er blij mee; militairen moeten immers eten, kleren kopen en in hun onderhoud voorzien. Als een garnizoen dreigt te vertrekken, proberen drossaards of burgemeesters daar vaak een stokje voor te steken. In Klundert wordt een bierbrouwer verliefd op de dochter van de daar gelegerde majoor. Dat geeft wel problemen in het vestingstadje want de majoor laakt het standsverschil.
• De Fransen veroveren een deel van Vlaanderen en plunderen Sittard, waar slechts 68 huizen gespaard blijven. 
• Willem III (27) trouwt in Engeland met de 12-jarige jongere Maria Stuart. Een maand later doet het paar haar feestelijke intrede in ’s-Gravenhage. 
• Jan van Riebeeck, stichter eerste Europese kolonie in Zuid-Afrika overlijdt. 
• De Nederlandse filosoof Baruch Spinoza, grondlegger van het rationalisme, sterft aan tuberculose.

HET JAAR 1676

• Pastoor Stephanus Estrix vraagt ontslag. Hij zorgt niet voor een warme overdracht, gedurende z’n pastoraat heeft hij de zaken niet op orde. Zijn opvolger is de vorig jaar als kapelaan begonnen Benedictus de Lannoy. 
• Intussen is er tussen de hervormden en de abdij een geschil over wie de reparaties aan het oude kerkgebouw moet vergoeden. 
• De kerkenraad stelt dat gelden uit kerkelijke inkomsten slechts mogen worden gebruikt ‘tot noodtsakelijke reparatie van den buyk der kercke, de reparatie van de hoogechoiren, met de cruyschoren ende kleynetoorentje tot laste van de abdije van St. Bernard ende de afhangen aenwederseyden van den buyk met den grootentooren tot laste van de gemeynte.’ Buyk heet later: middenschip. 
• De rector van de Latijnse school benoemt als nieuwe hervormde schoolmeester, tevens organist Dominicus de Boucholt uit Grave. 
• De bestuursperiodes van de drossaard zijn soms onduidelijk: in het Oostkwartier keert in elk geval heer Ysbrand Schenk terug. Hij bestuurt vanuit Oudenbosch onder meer Gastel. 
• Op Paaszondag vaart volgens de legende het schip De Vliegende Hollander uit, afkomstig uit Terneuzen. Als spookschip vaart het volgens overlevering vanaf nu voor eeuwig nabij Kaap de Goede Hoop. 
• Admiraal Michiel de Ruyter raakt dodelijk gewond in Slag bij Agosta tussen de Franse en Spaans-Hollandse vloot. 
• Willem III poogt vergeefs Maastricht te heroveren op de Fransen. 
• Microbioloog Antoni van Leeuwenhoek ontdekt ‘kleine diertjes’ onder zijn zelf ontwikkelde microscoop. 
• Een zware vorstperiode: vier Zaankanters schaatsen op 19 december een 320 kilometer lange Twaalfstedentocht door Noord-Holland.

HET JAAR 1675

• Bij het vierhonderdste bestaansjaar van Gastel staat niemand stil, hoewel de Bergse secretaris Govaerts van Alphen zich wel verdiept in familiewapens van onder meer Arnold van Leuven. Maar de link wordt niet gelegd. 
• De 32-jarige Benedictus de Lannoy wordt tot kapelaan benoemd. Hij is in 1669 tot priester gewijd en afkomstig uit een voornaam Belgisch geslacht. 
• Als interim-drossaard staat Christian Blok te boek. 
• Het veerhoofd Dordt-Oudenbosch bevindt zich ‘tennen de bosse haven’. Hoe het functioneert is niet bekend. 
• Een vierde Allerheiligenvloed treft de kust van Noord-Nederland: West-Friesland overstroomt opnieuw en de Zuiderzeedijk breekt op meerdere plekken. 
• Eindhoven zet bedelaars in het gevang en bij herhaling op de schandpaal. 
• In Bredevoort vindt het laatste heksenproces plaats: Mary Hoernemans wordt in water ondergedompeld maar blijft niet drijven, daarmee onschuldig. 
• De Franse mystica zuster Margaretha Maria Alacoque ontvangt een visioen waarin haar gezegd wordt voortaan op vrijdag na het octaaf van Sacramentsdag een feestdag ter ere van het Heilig Hart van Jezus in te stellen. 
• Johannes Vermeer en Gerrit Dou, twee vermaarde kunstschilders overlijden respectievelijk in Delft en Leiden. 
• Amalia van Solms, weduwe van stedendwinger Frederik Hendrik en oma van Willem III, overlijdt.
• Christiaan Huygens ontwikkelt het zakhorloge.

HET JAAR 1674

• Op 1 augustus raast een extreem zware zomerstorm (Schrickelijk Tempeest) over ons land. Onweersbuien, hagel en windstoten komen bij Zandvliet ons land in en trekken noordwaarts. Overal storten gebouwen in en er zijn talloze slachtoffers. Veel houten huizen begeven het. Grote schade is er zeker, ook in Gastel. De tornado verwoest die avond de Utrechtse Domkerk: het middenschip stort in. 
• De Overesselijkse sluis wordt vernieuwd in steen. 
• Om de grenzen van de gebieden nog wat ingewikkelder te maken hoort een deel van het Land van Gastel nog een tijdje toe aan het Noordkwartier van het Markiezaat Bergen op Zoom. Wanneer precies is nergens aangegeven. Het Markiezaat is thans opgedeeld in vier kwartieren: het Westkwartier (Wouw, Moerstraten, Vorenseinde, Halsteren, Noordgeest, Auvergnepolder), het Zuidkwartier (Ossendrecht, Woensdrecht, Huijbergen, Hoogerheide, Putte, Borgvliet), het Noordkwartier (Standdaarbuiten, Fijnaart, Heijningen) en het Oostkwartier (Oudenbosch, Sint Maartenspolder, Oud Gastel. Nieuw Gastel, Hoeven, Rucphen en Zegge). 
• De Bergse gouverneur George Frederik van Nassau-Siegen sterft. Tot opvolger wordt zijn verre verwant graaf Walraad van Nassau-Usingen benoemd. 
• Vrede van Westminster: einde Derde Engelse Oorlog en ook Münster en de Republiek sluiten vrede. Bijgevolg geeft Willem III van Oranje de Amerikaanse kolonie Nieuw-Oranje terug aan de Engelsen.

HET JAAR 1673

• Predikant Cornelis van Hout verwijt de gemeentesecretaris, tevens ouderling, dat hij de plundering van zijn huis (pastorie) door de Spanjaarden niet heeft verhinderd. Kort daarna verzoenen beide mannen zich weer. 
• Drossaard Heer Brienen Manson overlijdt. Hij wordt opgevolgd door Isbrant Schenck (ook: IJsbrand Schenk), eveneens protestants. 
• Willem de Visscher uit Stoutersgat spreekt godslasterlijke taal. De zaak loopt met een sisser af als hij niet voor de Raad van State verschijnt. 
• Een andere zaak betreft een kind van een protestantse vrouw, getrouwd met een rooms man. Het kind zou gedoopt zijn, maar de vader weet van niets. Er zijn geschillen over gelden, die de diaconie toekomen en klachten over ‘paapse stoutigheden’ en er is strijd over benoemingen in overheidsambten, zij moeten van gereformeerde huize zijn. 
• De korenmolen te Halderbergh, bij akte opgericht in 1291 door Raso van Gaveren, zou er tot dit jaar gestaan hebben. Of de eerder verplaatste Kuivezandse molen bedoeld wordt, is onbekend. 
• In zijn geboorteplaats Bergen op Zoom sterft de kunst- en glasschilder Bartram de Fouchier, hij ligt begraven in de Grote Kerk. 
• De Franse koning Lodewijk XIV belegert Maastricht, daarbij komt ‘eerste musketier’ D’Artagnan om het leven. De Fransen blazen kasteel Cranendonk bij Soerendonk op. 
• Bij de Slag bij Kijkduin weten Michiel de Ruyter en Cornelis Tromp de landing van een Frans-Engels leger te voorkomen. Aan de oostkant verovert stadhouder Willem III de stad Bonn, belangrijke aanvoerlijn voor de Fransen. 
• In Amerika wordt Nieuw-Amsterdam herovert en Nieuw-Oranje genoemd. Oprichter Peter Stuyvesant is echter anderhalf jaar eerder gestorven.

HET JAAR 1672

• Het Rampjaar, waarin de Republiek langs alle kanten wordt bestormd door vijandelijke troepen. Eerst Engeland en negen dagen later Frankrijk, verklaren de Republiek de oorlog. De bisschop van Mϋnster opent met zijn troepen eveneens de aanval op de Nederlanden. Gezegd wordt: ‘de regering was radeloos, het volk redeloos en het land reddeloos.’ 
• In Oudenbosch worden Nederlandse verdedigers gelegerd, Willem III – inmiddels door Holland tot stadhouder benoemd – beveelt het dorp een gasthuis te bouwen om de gewonden te verzorgen. Dat wordt de voormalige hervormde kerk in de Fenkelstraat. 
• De Fransen overlopen Nederlandse steden via Lobith, ons gebied blijft nog onaangeroerd. 
• Ook dit rampjaar: een onvoorzichtige loodgieter veroorzaakt brand op kerkdak Bernardusabdij: klooster grotendeels verwoest. Besluit tot snelle herbouw. 
• Intussen ijlt de Gastelse kerkbrand nog na: er is een conflict tussen regenten en abdij wie voor de herstelkosten opdraait. Regenten willen dat abdij betaald omdat het normale onderhoud van de toren weliswaar voor de gemeente is, maar de tiendheffer verplicht is tot nieuwbouw met een calamiteit als deze. De abdij vindt dat zij met de toren geen bemoeienis heeft. De gemeente spant een proces aan tegen de abdij. 
• De Franse koning Lodewijk XIV valt met een leger van 120.000 man de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden binnen. Zij dwingen hervormde officieren en regenten tot bepaalde concessies aan de roomsen. Overigens is de sympathie van de ‘stoute paepen’ voor de Fransen ook niet zo groot. Hervormden zien inmiddels in dat katholieken recht op vrijheid van godsdienst verdienen, hoewel plakkaten van kracht blijven. 
• Kaart van West-Brabant met vermelding Oud Gastel, Stove, Nieu Gastel. 
• Johan Cools, raadsheer in Dordrecht en getrouwd met Margaretha Dircx, verlaat het ‘Blauwe Slot’ nabij Grimhuijsen. Kort hierna wordt het afgebroken. 
• Minderbroeder Balthasar van der Meeren komt voor missen naar Gastel. 
• Staatsman Johan de Witt wordt samen met zijn broer Cornelis in Den Haag gelyncht door een woedende menigte orangisten. Willem III grijpt de macht terug, maar ziet het land veroverd worden door Fransen.

HET JAAR 1671

• Bij noodweer op 5 juni slaat de bliksem in de Gastelse kerktoren. Een rampzalige brand waarbij de spits afbrandt, die het houtwerk verkoold en de klokken doen smelten. Kerkdiensten liggen die zomer stil. 
• De kwestie erfgenamen pastoor van Hesselt versus abdij aangaande de gronden van de Quirinuskapel wordt door de Gastelse schepenbank in proces behandelt. De erfgenamen hebben Johan Otgens in vertrouwen de akte van 1612 ter hand gesteld. Daarin staat dat het perceel bij de Quirinuskapel een bezit van de abdij is en niet van wijlen Van Hesselt persoonlijk. Provisor Judocus Bal van de abdij wil de erfgenamen 100 gulden tegemoetkoming geven, maar daar voelt Michel Otgens niets voor. De erven verliezen het geding, waarmee de grond bij in bezit van de abdij blijft. Het wordt als bouwland verpacht. 
• De korenprijs stijgt van 2 gulden 12 stuivers aan het begin van het jaar naar 3 gulden 10 stuivers aan het eind. 
• Markiezin Maria Elisabeth II van den Bergh overlijdt. Zij is gehuwd geweest met Eitel Friedrich, prins van Hohenzollern. Hun enige kind Henriëtta Francisca – prinses van Hohenzollern – wordt markiezin van Bergen. 
• De pest is langzaam maar zeker uit onze streek verdwenen, maar er komt wel ‘de rode loop’ (dysenterie) voor in de plaats. 
• Na jaren van onderlinge oorlogsstrijd sluiten Spanje en de Republiek nu een verbond tegen Frankrijk. Vanwege Franse oorlogsdreiging breidt de Staten-Generaal het leger uit. 
• De Duitse wiskundige Gottfried Leibnitz bouwt een mechanische rekenmachine, die kan vermenigvuldigen en delen. En de Ierse scheikundige Robert Boyle ontdekt een brandbaar gas, hetgeen waterstof blijkt te zijn.

HET JAAR 1670

• Als nieuwe drossaard van het Oostkwartier wordt Heer Brienen Manson benoemd. Hij is van protestantse huize, afkomstig uit Gorcum. 
• De abdij St. Bernard weigert de buitengewone lasten over de tienden te betalen. De monniken menen recht te hebben op binnen- en buitendijkse tienden. De Raad van Brabant verwerpt de bezwaren, maar de abdij blijft protesten sturen.
• De molen aan de kop Oudendijk met Steenstraat komt in gebruik.
• In Dover sluiten koning Karel II van Engeland en de Franse koning Lodewijk XIV het geheime Verdrag van Dover, waarin ze elkaar steun beloven bij een aanval op de Zuidelijke Nederlanden en de Republiek. De Vredes van Breda en Aken zijn voor beide landen ongunstig uitgevallen. 
• De in Sluis geboren kunstschilder Jacob van Loo overlijdt in Parijs, waar hij tien jaar eerder heen vluchtte. 
• Willem III wordt tot de Raad van State toegelaten, slechts met een adviserende rol.

HET JAAR 1669

• Overeenstemming tussen markiezin Maria Elisabeth II van den Bergh en het polderbestuur om de molen van Kuivezand (de Molenblok) te verplaatsen naar een plaats ten zuiden van de dorpskern aan het begin van de Steenstraat. Eis is dat de molen op beide jurisdicties (Oud en Nieuw Gastel) komt te staan. Daarom moet de molenberg op de openbare weg van de markiezin. De voet raakt de sloot langs de oude dijk, de grens vormend tussen Oud en Nieuw Gastel. Perceel Kuivezand heet voortaan De Oude Molenberg. Het materiaal van de oude molen is gebruikt voor opbouw van het nieuw molenaarshuis. 
• Drossaard Henricq Tureq van het Oostkwartier overlijdt. 
• Het tweede deel van het befaamde Landtboek van Sinte Bernards, volmaeckt door heer Judocus Bal, provisor met zijn portret op de voorkant, ziet het levenslicht. 
• Amsterdam stapt over op straatverlichting, ontwikkeld door Jan van der Heyden. 
• De Zeeuwse commandeur Abraham Crijnssen, twee jaar eerder Suriname veroverend, sterft in Paramaribo. 
• Hugenoten verlaten Frankrijk en trekken noordwaarts nu koning Lodewijk XIV de godsdienstvrijheid inperkt. 
• Kunstschilder Rembrandt van Rijn overlijdt op 63-jarige leeftijd. Niet helemaal berooid, want ook na zijn faillissement blijft hij opdrachten houden.

HET JAAR 1668

• De langslepende ‘molenkwestie’ lijkt opgelost. De Raad van Brabant slaagt erin de strijdende partijen, zijnde de molenaarsfamilie Otgens, de molenaar van Kuivezand, de abdij en de markiezin, op één lijn te krijgen. De ‘wind wordt gedeeld’, zoals dat dan heet. Toch is de Kuivezandse molen benadeeld, want de nieuwe molen van Oudenbosch staat er te dicht op. 
• De broers Johan en Cornelis de Wit ondertekenen een contract waarbij ‘hun Dordrecht’ de stapelmarkt wordt van Schotse wol in plaats van het Oranjegezinde Veere. De enorme toelages (duizenden guldens), die de broers De Wit zich toe eigenen, wekken steeds meer wrevel bij de Staten-Generaal. 
• Willem III laat zich, zonder medeweten van de Staatse opvoedingscommissie, tot Edele van Zeeland installeren.
• De stad Rotterdam koopt de heerlijkheid Kralingen voor 88.000 Carolusguldens. 
• Marcus Doornick brengt eerste kookboek uit: ‘De Verstandige Kock of Sorghvuldige Huyshoudster. Kooktip: De Suycker daer men mede confijten wil moet men klaren of suyveren met wit van Eyeren en Regenwater. Confituren dus.

HET JAAR 1667

• Judocus Hardenois is de eerst bekende Minderbroeder, die vanuit Bergen op Zoom naar Gastel komt om op bijzondere feestdagen (Kerstmis, Pasen, Pinksteren, Feest van Heilige Laurentius op 10 augustus en Allerheiligen) de Mis te lezen en sacramenten te bedienen. Dit gebeurt niet zonder het risico gestraft te worden door protestantse bestuurders. Waar de Minderbroeders de Mis opdragen, is niet duidelijk. Na hem zullen nog zeker veertien Minderbroeders uit zowel Bergen als Antwerpen dat komen doen in Gastel. Zij zijn er ook om de pastoors bij te staan, maar het is levensgevaarlijk. 
• De koopcontracten van percelen bij Kuivezand hebben tot dit jaar de toevoeging ‘gelegen aan de rosmolen’ of ‘omtrent de molen’. 
• Admiraal Michiel de Ruyter brengt de Engelsen zware verliezen toe bij de Slag bij Medway. In de Republiek wordt het met vreugdevuren gevierd. Kort daarna wordt in de grote zaal van het kasteel van Breda het Verdrag van Breda getekend, waarmee een einde komt aan de Tweede Engels-Nederlandse oorlog. Karel II van Engeland verkiest Oranjestad Breda boven ’s-Gravenhage voor de besprekingen omdat hij daar begin 1660 zes weken bij zijn zus Mary Stuart verblijft.
• Nederland draagt Nieuw-Amsterdam over aan de Engelsen, maar behoudt wel het pas door Abraham Crijnssen veroverde, suikerrijke Suriname. 
• De Zuidelijke/Spaanse Nederlanden worden aangevallen door de Franse koning Lodewijk XIV. De Franse gezant Destrades is vanuit Breda naar ’s-Gravenhage om het bondgenoot Johan de Witt te melden. 
• Christiaan Huygens vindt het slingeruurwerk uit.

HET JAAR 1666

• Vroegste vermelding van een pand aan de Markt, genaamd De Kemel en een verbastering van ‘kameel’. Het is voor 2450 gulden gekocht door Joos Dielissen Zegers. De vroegere naam van het pand is ‘t Werfken. 
• Op 12 september sterft plotseling de godsvruchtige, ijverige pastoor Albericus de Ronge, 51 jaar oud. Hij is letterkundige en muzikaal net als zijn broer Michaël de Ronge, die cantor van de Bernardusabdij is. Zijn doodsbrief is bewaard gebleven. Zijn opvolger in Gastel is Stephanus Estrix, tot dan pastoor in Hoeven en priester gewijd in 1639. 
• Het is opnieuw onrustig in ons gebied door de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog. Troepen van Christoph Bernhard von Galen, bisschop van Mϋnster, doen vanuit Antwerpen een poging om Oudenbosch, Willemstad en het kasteel van Wouw te bezetten om een Engelse invasie onmogelijk te maken. 
• Op de Meir in Antwerpen wordt Gerardus Albertus Formentraux geboren. 
• Judocus Bal maakt voor ’t Landtboek van de abdij een kaart van de pastorie en pastorietuin. 
• De Vierdaagse Zeeslag levert een nipte zege voor de Nederlandse vloot van De Ruyter op: de Engelsen verliezen 4200 man. Bovendien is er de Grote Brand van Londen, die de stad compleet in haar as legt. Bij de Tweedaagse Zeeslag op de Noordzee in augustus verliest Nederland 2500 man, waaronder admiraal Johan Evertsen. 
• Isaac Newton ontdekt de wet van de zwaartekracht. 
• Kunstschilder Frans Hals overlijdt.

HET JAAR 1665

• Dominee François Becude gaat met emeritaat. Op 10 mei wordt dat in de vergadering van de kerkenraad bekend gemaakt. De brief in het kerkboek is ondertekend door ouderling Abraham van der Leen. Bij zijn komst uit Frankrijk in 1649 waren er nog 13 lidmaten, nu zijn dat er vijftig. Hij wordt op 15 november opgevolgd door Cornelis van Hout. Er rijzen twijfels of de beroeping correct is verlopen, maar stadhouder Johan van Wesel verklaart dat de verkiezing tot genoegen van drossaard Tureq en de hele regering is geschiedt. Van Wesel beweert zelfs dat de papisten er mee instemmen, maar die woorden zijn in het kerkboek doorgestreept. 
• De roomsen krijgen een nieuwe kapelaan: Theodorus Egon, in 1657 tot priester gewijd. 
• Nog steeds woedt de maaloorlog, waarover de Raad van State uitspraak doet: het recht van malen in Oudenbosch komt niet toe aan de abdij, maar aan de markiezin. Zij koopt voor 4251 gulden de molen over van de familie Otgens, zijn de molenbouwers.
• Janneke Adriaens Sgrauwen, heeromzegger tegen wijlen pastoor Van Hesselt, bezet 2,5 gemet land bij de Buijsterhoeve onder Nieuw Gastel. 
• Groepjes calvinisten zorgen tijdens Allerheiligen in Bergen op Zoom voor onrust door spotliedjes te zingen. 
• Engeland verklaart de Republiek de oorlog, feitelijk bevestiging van de vele strijd op zee. De Engelse vloot is sterker, bij de eerste Slag bij Lowestoft sneuvelen 5000 Nederlanders, waaronder admiraal Jacob van Wassenaer, heer van Obdam. Raadspensionaris Johan de Witt stelt Michiel de Ruyter aan als nieuwe opperbevelhebber van de vloot. Samen richten ze het Korps Mariniers op.

HET JAAR 1664

• Een nieuwe sluis is gelegd bij de derde hoeve van markiezin Maria Elisabeth II van den Bergh, waarin haar wapen is verwerkt. Er worden 23.000 klinkers en 53.000 grauwe moppen voor gebruikt. Na inspectie moet er nog voor 1500 gulden aan verwerkt worden. Een commissie adviseert meer stenen te gebruiken, tien jaar terug was de sluis nog in hout vernieuwd. 
• Secretaris Govaerts van Alphen maakt aantekeningen over wapenspreuken van Arnold van Leuven, die hier bijna 400 jaar geleden leefde. 
• Gerardus van Delft is tot rector benoemd van het Heilig Kruisaltaar in Gastelse kerk. 
• Het door de roomsen opgerichte Spaensche Cruijs op de Markt is nog vijftien jaar in ere gehouden, nu wordt het opgeborgen op de zolder van de ‘Spaanse kerk’, de gereformeerden hebben er niet zo veel mee. 
• Dominee Becude gaat zich te oud voelen voor het predikantswerk, maar een opvolger is er nog niet. De hervormde kerk geeft een uitkering van 1 gulden en 15 stuivers voor een kanneke goed bier voor de vrouw van Harmen Janss Lazarus in haar kraambed. Op 1 april wordt haar kind Anneke gedoopt. Ook het gezin van de kreupele Ariaen Adriaenss wordt ondersteund met geld om een zak koren te kopen. De prijs van het koren is in korte tijd snel gestegen. 
• Frankrijk breekt de onderhandelingen met de Republiek over verdeling Zuidelijke Nederlanden af. Drie Amsterdammers (Pieck, Pomp en Van de Veere) krijgen octrooi op een houten brandspuit met continue straal. 
• De zwarte pest breidt zich uit naar Den Bosch. 
• Peter Stuyvesant, stichter van Fort Amsterdam (thans New York) capituleert en vertrekt. 
• Fries stadhouder Willem Frederik van Nassau-Dietz komt bij jachtpartij door een weigerend zadelpistool om het leven. Hij laat drie kinderen na.

HET JAAR 1663

• De Gastelse predikant François Becude is als 70-plusser momenteel de oudste dominee in de regio. De classis (vergadering van de regionale gereformeerde kerken) vergadert doorgaans in Stavenisse, maar dat vindt Becude te ver van huis. Op zijn verzoek wordt de classis in Gastel gehouden. Het heet dan dat de broeders zijn verzoek inwilligen als gefundeerd in de classicale wetten. Becude maakt er trots melding van in zijn kerkboek. Twee weken later is hij preses op een buitengewone vergadering om kandidaat Schamfelarus te examineren. 
• Hofbewoner en stamvader van een invloedrijke katholieke, ja zelfs adellijke familie, Pieter Proost overlijdt. Hij is secretaris/ontvanger van de Gastelse tienden tot aan de Vrede van Munster. Ook zijn zoon Anthonie, getrouwd met Anna Brouwers en eveneens woonachtig op het Hof sterft. Anthonie en Anna hebben twee zoons, de jonkers Guilliam en Hendrik Proost. Zij blijven met hun moeder op Het Hof wonen. 
• De concurrentie van de molens te Kuivezand, Standdaarbuiten en Oudenbosch is zo groot dat gesproken wordt van een ‘maaloorlog’. De Raad van State bepaalt dat het de inwoners van genoemde plaatsen vrij staat bij welke molen ze hun graan laten malen. 
• Michiel van Tichelt wordt rector van het altaar St. Nicolaas in Gastelse kerk. Als nieuwe kapelaan wordt Joannes Paulus de Vos benoemd. 
• Nederlandse kolonisten stichten in de Nieuwe Wereld een nieuwe nederzetting Nieuw-Amsterdam genaamd. Al snel wonen er 1000 mensen, die zich in september overgeven aan een Engelse oorlogsvloot, waarop de naam verandert in New York. 
• Hoewel de pest in Amsterdam weer toeslaat en een op de zeven inwoners sterft, wordt wel begonnen met de ‘Grote Uitleg’, waarbij de grachtengordel wordt doorgetrokken tot de Amstel. Raadspensionaris Johan de Witt en een Franse gezant D’Estrades onderhandelen in ’s-Gravenhage over de verdeling van de Zuidelijke Nederlanden.

HET JAAR 1662

• Michiel Otgens, rentmeester van de abdij koopt het hoekhuis Markt/Dijkgat van de weduwe Hendrik de Glyndt, overleden sectretaris van Oud en Nieuw Gastel. Huidig bewoner Van de Moer mag het nog een tijdlang huren. In het huis worden twee gevelstenen gemetseld met als afbeelding een wolf en schapen en tekst Duysend vreese, als de herders het apt der wolven willen hanteere, wie sal alsdan de arme schape regeren. Op de andere steen de spreuk ‘Fide sed cui vide’. (Vertrouw maar kijk wel uit op wie). Toespelingen op de godsdienstige tegenstellingen. Mogelijk zelfs een verwijzing naar Thomas van Thielt, de eertijds naar de protestanten overgelopen pastoor. Verder een familiewapensteen met engel en helm ‘verhopen-hier na- beter’. 
• Eerste vermelding boerderij Groenendaal aan Bredestraat: Cornelis Betincx verkoopt de flinke boerderij aan mr. Willem van de Creecq, rentmeester te Fijnaart. 
• De Oudenbossche molen aan de Vlettevaart van de familie Otgens komt in gebruik, daarmee gaat de pachtsom voor de markizaatsmolen van Kuivezand met 250 gulden per jaar omlaag. Zij brengt immers minder op. 
• Rembrandt voltooit De Staalmeesters. 
• Na de dood van Godschalk van Wijngaarden is er niet meteen een nieuwe drossaard. Nu wel: zijn opvolger heet Henricq Turecq.
• De Engelse gezant George Downing ontvoert uit Leiden drie Engelse koningsmoordenaars van Karel I en laat ze in Londen ophangen en vierendelen. 
• De Haagse postmeester Hendrik Jacobsz. Van der Heide begint een dagelijkse diligence tussen ’s-Gravenhage en Amsterdam. 
• Christiaan Huygens vindt het oculair uit.

HET JAAR 1661

• In het nieuwe ‘schotboeck van Nieuw Gastel’ worden de erven van het Nieuwe Dorp nog aangegeven. Het kerkhof en het kerkpad zijn dan – 78 jaar na de overstroming – nog in tact. De gehele Heerjansland polder telt 66 huizen, waarvan 9 hoeven van de markies, 2 hofsteden van de abdij, 1 hoeve van de kapel van Oudenbosch en een huis van het St. Elisabeth-gasthuis van Bergen op Zoom. Het schotboek telt 15 hoeken beginnende aen Deurlegt en streckende tusschen den wegh ende den dijck tot op de Hesselijck. Verder: Baletens straetken, Rietschot, Den Hoogen Acker, Veerschen wegh, Den Bempt, Dorpsen wegh ofte Cleijstrate, Groot Onwillen wegh nu genaempt Jan Quirijnissen wegh, Visschers creecke wegh, Barlaecksen wegh, wegh vande Gemeijnte, Oudendijck, Emmer, wegh van Breijns, Pietschen wegh, Pietercelen keete, Cralijckstraat tot het gescheijt van Oudt ende Nieuw Gastel. 
• Jonkheer Anthony Proost, rentmeester abdij St. Bernard legt door de schepenen van Gastel vast dat al 10 jaar kruiskoor en torentje op het dak door de abdij wordt onderhouden. Onderhoudskosten van de toren worden wel door de gemeente betaald, herstel van het middenschip komt uit de gewone inkomsten uit de kerk. 
• Pastoor Albert de Ronge laat in Antwerpen een titelboek uitgeven. Hierin staan de namen van de parochianen en hun gegevens. 
• Vrede van ’s-Gravenhage: Portugal krijgt Brazilië tegen een bedrag van 8 miljoen gulden aan de West Indische Compagnie. 
• Zo’n 400 Amersfoorters sleuren een zwerfkei van de Leusderheide naar de Varkensmarkt. 
• Alchemist Robert Boyle lanceert zijn gaswet. 
• Amalia van Solms neemt het voogdijschap van kleinzoon Willem III op zich.

HET JAAR 1660

• De politieke reformatie zet zich steeds verder door: leden van hervormde religie krijgen voorrang bij de benoeming in alle openbare ambten. Het brengt een volksverhuizing van noord naar zuid teweeg. Nu zij geen bestuurlijke functies meer bekleden plus de zware belastingen, vertrekken katholieke adellijke en niet-adellijke families verder zuidwaarts de Zuidelijke Nederlanden in. 
• Nieuwe stenen sluis op de Roosendaalse Vliet wordt aangelegd bij de hoeve van Klaas Gastelaars. De metselaars verdienen er 19 tonnen bier mee, plus een aantal kannen en pinten. De uitgaveposten voor de sluis blijven vaag, maar de metselaars lessen wel hun dorst. 
• De erven van wijlen pastoor Joannes Larlo claimen geld van vroegere leningen, zij menen dat hun neef het geld uit eigen middelen heeft gehaald en in de pastorie geïnvesteerd. Het begin van een langdurig geschil. 
• Judocus Gillis. eerste abt na de afscheiding van het bisdom, overlijdt. Hij wordt opgevolgd door Johannes van Heymissen. Dat klinkt alsof hij uit Hemiksem komt, maar hij is een Bosschenaar. Dat laatste is in zijn nadeel, want als ‘buitenlander’ wordt hij aanvankelijk van de lijst geschrapt. 
• Mary Stuart, weduwe van Willem II prins van Oranje benoemt een commissie voor de opvoeding van haar enige zoon Willem III, het kind van staat. Ze keert alleen terug naar Londen waar ze twee maanden later aan de pokken bezwijkt. 
• De lutherse dominee Johan Picardt publiceert over reuzen, duivels en witte wyven te Drenthe, hij gelooft er ook in. 
• Zeeuwse dichter (‘Kinderen zijn hinderen’) en staatsman Jacob Cats overlijdt in Den Haag. Amsterdam koopt eiland Urk.

HET JAAR 1659

• Nog steeds suddert de erfpachtkwestie over het perceel van de Quirinuskapel voort. Op 5 maart laat rentmeester Michiel Otgens per deurwaarder aanzeggen dat de erfgenamen van pastoor Van Hesselt geen recht hebben op de grond. Zij moeten zich van elke handeling onthouden, daarop antwoorden de erfgenamen Van Etten/Van Hesselt dat zij vastbesloten zijn te verkopen en dat aan iedereen zullen laten zien. 
• Bij de kapel is ook een put/bron waar de heilige Quirinus wordt aangeroepen voor de genezing van builenpest, pokken, jicht, verlamming, steenpuisten en oorpijn. 
• Eerste vermelding van een bierbrouwerij Meir 11e Hoek, nr. 98 met eerst Cornelis Lantmeeters en in later jaren Cornelis/Christoffel Voogden en Pieter Mastboom als brouwers. 
• Eerste vermelding pand Dorpsstraat onder de naam Sinte Huijbrechts Jacht, later de chirurgijnswoning. 
• Een grote ramp treft dorp Bergschenhoek: alle 44 huizen branden op 8 mei in anderhalf uur tijd af. Her en der worden collectes gehouden voor de arme bewoners. 
• Sterrenkundige Christiaan Huygens brengt de planeet Mars in kaart. 
• De Deens-Zweedse oorlog op zee woedt voort, zeeheld Michiel de Ruyter staat met een Nederlandse vloot de Denen bij in de herovering van eilanden en wordt als held in Kopenhagen onthaald. 
• Zeeuws ontdekkingsreiziger Abel Tasman, een van de rijkste bewoners op Batavia, overlijdt.

HET JAAR 1658

• Kwakzalvers zijn overal, ook in Gastel. De kerkenraad gaat op 3 november akkoord met de betaling van 26 gulden, die dominee Becude als borgsom aan meester Balten Krijgher betaald heeft. Het is de beloning voor de genezing van ‘de slappe heupen ende been’ van de reeds lang kreupele Adriaen Adriaenss. Krijgher vertrekt echter met de noorderzon, terwijl twee weken later blijkt dat zijn patiënt nog altijd mank loopt. 
• Johanna van Steenhuis, tweede vrouw van Grimhuijsens slotheer François de Pottere, overlijdt en wordt in grafkelder bij haar man begraven.
• Na jarenlang gekrakeel tussen de vrijheid van Oudenbosch en de Bernardusabdij komt eindelijk overeenstemming over het eigendomsrecht van de Vlettevaart, de waterloop vanuit Hoeven naar Oudenbosch. In de overeenkomst krijgt de abdij eeuwige cijns van ‘symbolisch 2 gulden’, daar staat tegenover de plaatsing van een windmolen door de abdij langs de vaart. De abdij wil echter geen molen bouwen, ze laat de exploitatie over aan de voorname familie Otgens met jaarlijkse huur. Roosendaal stelt voor de stad en ook omliggende dorpen als Gastel een vrijheidsvroedvrouw aan belast met verloskundige armenzorg. 
• Zeeheld Witte de With sneuvelt bij de Slag in de Sont tussen Deense en Zweedse vloot, waarbij Nederland de Denen steunt.
• Tot gouverneur van Bergen op Zoom wordt benoemd George-Frederik van Nassau-Siegen.

HET JAAR 1657

• Op 4 maart komt de uit Zaltbommel en andere plaatsen verbannen dominee Petrus Eykbergh plots op de kansel van de Gastelse kerk preken om daarna snel weer te verdwijnen. Hij ontvangt de som van 10 gulden. De synode van Zuid-Holland waarschuwt eerder al Zaltbommel dat ‘Eyckenberch om sijn quaet leven van sijn kerckendienst ende alle kerckelijke ampten volkomentlijck gedeporteert is. Geen betrouwbaar dominee, wel een gladprater maar dat heeft de vaste predikant François Becude niet door. 
• ‘Een land, groot 300 roeden, genaamd den dondersteen, gelegen in de Steenstraat’ wordt overgedragen aan Vrouwe Clara Maria Tholincx, weduwe van Jacob Biel. Een nieuwe vermelding dat hier een merkwaardige steen ligt. 
• Markiezin Maria Elisabeth van den Bergh bezoekt het hof van Elizabeth Stuart, de Winterkoningin. De markiezin adviseert Stuarts dochter Louise Hollandine, die katholiek wil worden, haar toevlucht te zoeken in een Antwerps klooster. Als de Winterkoningin er achter komt wordt de markiezin gestraft: ze mag in haar Markiezaat een tijd lang geen katholieken in hoge posities benoemen. 
• Drossaard Godschalk van Wijngaarden van het Oostkwartier overlijdt. Zijn taken worden waargenomen door stadhouder Johan van Wesel.
• De Republiek verklaart Portugal de oorlog, omdat geen schadevergoeding wordt betaald voor het verlies van Brazilië. 
• Joost van den Vondel schrijft een hekeldicht ‘Het stockske van Joan van Oldenbarnevelt’. 
• De Hoornse schipper Willem Ijsbrantsz Bontekoe, bekend van zijn reisjournaal naar Oost-Indië, sterft. Twee jaar na voltooiing van het Amsterdamse stadhuis sterft bouwmeester Jacob van Campen.

HET JAAR 1656

• De schoolmeester Abraham van der Leen verzoekt bij drossaard Van Wijngaarden bescherming van zijn ‘hervormde schoolhoudinge’ tegen de ‘paepse schoolhoudinge’ teneinde de gereformeerde school in stand te houden. De ‘paepse usurpatie’ (overweldiging) tegen de school moet geweerd worden. Kennelijk wordt de schoolmeester flink tegen gewerkt.
• En ondanks de beroerde verhouding tussen de gereformeerden en roomsen schenkt de Bernardusabdij de kerk een fraai klokje met vier medaillons en afbeeldingen van de heiligen Laurentius en Norbertus plus twee wapens. Rentmeester van de abdij Anthony Proost regelt een en ander. Overigens geldt voor de katholieken ten dele een onderhoudsplicht van hun vroegere kerk. Erfgenamen Van Hesselt menen recht te hebben op het perceel bij de St.Quirinuskapel. Zij menen dat de overleden pastoor de kapel als privé persoon en niet als pastoor heeft gekregen. De erfgenamen zijn Arnout Adriaenss van Etten, getrouwd met een van Hesselt en Mr. Reynier van Hesselt. Zij wonen in Oudenbosch en zijn van plan het perceel te verkopen. 
• Eerste vermelding Slikgat/Langeweg. 
• In Haarlem brengt Abraham Casteleyn het allereerste dagblad ‘Weeckelijcke Courante van Europa’ uit. De oplage is nog gering: enkele honderden exemplaren. 
• Rembrandt wordt failliet verklaard: kunst, atelier en huis worden aan schuldeisers verkocht. De grote meester is op dit moment Johannes Vermeer.

HET JAAR 1655

• Gastels pastoor en landdeken Arnoldus van Hesselt (Hesselius) is ook na de Reformatie, zo goed en zo kwaad als hij kan, in functie gebleven. Op 16 november sterft hij en daarmee komt een eind aan een langdurig pastoraat (1606-1655). Hij mag toch begraven worden in de grafkelder van zijn ouders in de Laurentiuskerk. De abdij blijft wel pastoors naar Gastel sturen. Van Hesselts opvolger is Albericus de Ronge, Brusselaar van geboorte en rector van de Cisterciënzerinnen in Zwijveke, priester gewijd in 1639. Naast geestelijke is hij letterkundige en muziekkenner. Als kapelaan komt Martinus Rubens mee. 
• De roomsen gedragen zich ten opzichte van de protestanten lang niet altijd even goed. Op 2 mei komt een groep onder leiding van Cornelis Engelsz met een kan bier en een glas de dienst verstoren, er wordt gelachen, hervormden bespot, gedronken en door de kerk gelopen. Het is opgetekend door secretaris/ouderling Hendrick de Glyndt: ‘een groote, scandaleuse, ergerlijcke ende intollerable actie, bij de paepsgesinde alhier onderstaen ende gepleeght, namentlijck dat teselve in een groot getall met gedruyschter kercke sijn ingecomen’ Van Glyndt vraagt drossaard Van Wijngaarden een onderzoek in te stellen. Cornelis Engelsz wordt voor twee jaar verbannen en in de kerk schuld bekennen en om vergeving vragen. 
• Een schoolreglement (plakkaat 3 mei) wordt afgevaardigd met een verbod op paepsche bijscholen. Roomse schoolmeesters mogen de jeugd niet langer onderwijzen, enkel zij van de ware, gereformeerde religie. 
• Na zeven jaar bouwen is het stadhuis op de Dam in Amsterdam klaar voor gebruik. Architect is Jacob van Campen. 
• De naar Nederland gehaalde olifant Hansken overlijdt plots tijdens een tournee in Florence.

HET JAAR 1654

• Het dorpsbestuur van Gastel is na de Reformatie verantwoordelijk voor het kerkonderhoud. Daar zitten nog enkele roomsen in, die zich aan die verplichting willen onttrekken. Zij mogen er immers niet kerken. Dit jaar spendeert het bestuur zegge en schrijven 6 gulden en 10 stuivers aan reparatie van de vloer van de kerk. Het schamele bedrag wordt ontvangen door de protestantse schoolmeester Abraham van der Leen. 
• Drossaard Godschalk van Wijngaarden mag dan uit het Dordtse adellijk geslacht Oem van Wijngaarden stammen, veel ontzag hebben de roomse Gastelaren niet voor hem. 
• De pest is terug, vooral Amsterdam wordt getroffen. 
• Het treurspel Lucifer van Joost van den Vondel wordt twee keer opgevoerd in de Amsterdamse schouwburg en daarna door de gezaghebbers verboden. 
• ‘De Delftse donderslag’ is een ramp waarbij het buskruithuis in de Delftse binnenstad explodeert, er vallen tientallen doden. 
• De Staten-Generaal keuren een vredesverdrag met het Engelse staatshoofd Oliver Cromwell goed. Daarmee worden de verschillende zeeslagen stop gezet. Heimelijk hebben raadspensionaris Johan de Witt en Cromwell daarmee bedongen dat Willem III zijn vier jaar eerder gestorven vader nooit zal opvolgen. 
• De burgemeester van Maagdenburg doet een eerste geslaagde proef met de (Maagdenburger) halve bollen.

HET JAAR 1653

• Van de sluis op Stoutersgat wordt het oud hout verkocht. De schutkolk staat ook bekend als sluis van de Visserskreek. Een eerste visitatieverslag vanuit de Gastelse hervormde kerk verschijnt. Vanuit hun visie wordt bevonden dat zowel de predikant als de ouderlingen en diakenen zich zodanig gedragen, dat Gastel rijp is voor de stichting van een hervormde gemeente. Kennelijk is predikant François de Becude ook actiever geworden ten opzichte van voorgaande jaren toen hij veelal schitterde door afwezigheid. 
• Nog altijd breidt de familie De Pottere op slot Grimhuijsen zich uit. Op 3 februari wordt er Lucia Barbara de Pottere geboren. 
• Zeeland maakt als eerste gewest een vrije dag van de Bid- en Dankdagen waarin gebeden en bedankt wordt voor oogst en werk. De ‘Dagen’ zijn door de protestanten overgenomen van de katholieken. Inpoldering van gorzen bij Westvoorn, waardoor Goedereede weer dichterbij Overflakkee komt te liggen. 
• Op zee wordt de slag bij Nieuwpoort  en Ter Heijde uitgevochten, in beide gevallen lijdt de Nederlandse vloot forse verliezen. Voor de kust van Ter Heijde wordt admiraal Maarten Tromp alias ‘Bestevaer’ dodelijk door een musketkogel geraakt. 
• Nieuw-Amsterdam in de nieuwe wereld krijgt van de West Indische Compagnie stadsrechten. Raadspensionaris Adriaan Pauw sterft; hij wordt opgevolgd door Johan de Witt, raadspensionaris van Dordrecht. 
• De in Bergen op Zoom geboren historicus en Leids hoogleraar Marcus Zuerius Boxhorn sterft in Leiden. Hij wordt de uitvinder van de Europese oertaal genoemd. De Franse koning Lodewijk XIV danst mee in ballet, zijn rol is die van Zonnekoning.

HET JAAR 1652

• Pieter Proost en zijn drie zonen Rutger, Jan Baptist en Antonius worden door de Spaanse koning/Brabants hertog Filips IV in de adelstand verheven. Pieters vrouw Henrica van Steenhuis stamt ook uit een adellijke GeldersKleefse familie. Zij sterft echter dit jaar. Wel heeft ze dat jaar nog de woning Dorpsstraat 9 gekocht, alwaar een brouwerij gevestigd. Pieter woont al enkele jaren terug in Stabroek, zoon Antonius is in Gastel gebleven, waar hij penningmeester van Heerjansland is. Clara Digna Proost schenkt een zilveren godslamp voor de kapel in de pastorie. 
• Pastoor Van Hesselt is toe aan zijn 45e residentie. Hij schrijft in een pijnlijk en somber relaas aan het bisdom dat ‘alle kerken en armentafels door onze tegenstanders in beslag zijn genomen. Drossaards, schouts en schepenen zijn van het katholieke geloof vervreemd. Wie het nog wel zijn, maken zich grote zorgen. De katholieke scholen zijn opgegeven, op zon- en feestdagen wordt de Mis opgedragen in schuren en stallen, altijd onder angst en beven.’ Vier keer per jaar beleggen de protestanten een classicale vergadering. Volgens Van Hesselt doen ze alle moeite de roomsen te verdrijven en het katholieke geloof uit te roeien. 
• Ouderling Jan Mattheuss verhuist naar Ossendrecht, krijgt nog een paar gulden voor de reizen die hij ‘met de karre’ maakt ten dienste van de hervormde kerk. 
• De Engelse-Nederlandse oorlog begint met een zeeslag bij Duins, waarbij admiraal Witte de With het bevel voert, maar de Nederlandse vloot flink schade lijdt met vele doden tot gevolg. Later triomfeert Maarten Tromp in de Slag bij Dungeness. 
• VOC-zeevaarder Jan van Riebeeck meert aan op Kaap de Goede Hoop. 
• De 75-jarige oud-raadspensionaris Jacob Cats betrekt zijn nieuwe Huize Sorghvliet in ’s Gravenhage.

HET JAAR 1651

• Ouderling Jan Mattheuss mag dan een eenvoudig ongeletterd man zijn, hij baant wel de weg voor de eerste predikant in Gastel François Becude. Hij heeft de gemeente al in eerder stadium goede diensten bewezen. Kritiek is er op Becude, die veelal afwezig is in Gastel. Mattheuss krijgt 45 gulden reiskostenvergoeding om zich hierover op de classicale vergadering in Bergen op Zoom te beklagen. Predikanten uit naburige gemeenten nemen Gastel waar. En ook op de vergadering klinkt het brute gedrag van de roomsen: ‘sekere inwoonders van Gastel beclagen haer over de groote insolentie ende gewelt der paepisten aldaer in ‘t dreygen en quetsen van sommige persoonen.’ Op 4 juli is er toch een Gastelse vergadering van de classis met de gastheer tevens als voorzitter. 
• Schoolmeester Abraham van der Leen moet ook de klok luiden, de kerk schoon houden. Hij moppert dat het nog zonder beloning is, maar nu wordt hem 20 gulden toegekend. 
• Eerste meekraptelers komen werken in het land van Gastel. 
• Een rampjaar qua overstromingen. Bij de Sint Pietersvloed wordt de Zuiderzeekust getroffen met duizenden doden. Amsterdam loopt deels onder water, hier verdrinken vijf mensen. 
• De Elisabethpolder bij Fijnaart komt gereed. 
• In Den Haag begint de Grote Vergadering waar de toestand besproken wordt na de plotse dood van Willem II van Oranje. Hollands raadspensionaris Jacob Cats opent de vergadering, later dat jaar treedt hij af en wordt opgevolgd door Adriaen Pauw. Intussen is het Eerste Stadhouderloze Tijdperk begonnen.

HET JAAR 1650

• De kreek ter hoogte van het nieuwe dorp wordt in stukken niet meer Vissers- maar Stouterskreek genoemd, afgeleid van de familie Stouters. 
• Het aantal roomse communicanten is gegroeid naar 1000, inclusief Prinsland. 
• Op 5 juli klaagt predikant François Becude uit Gastel, samen met zijn collega’s uit Oudenbosch en Hoeven bij de Staten-Generaal dat ze uit de pastorieën gezet dreigen te worden. Het zijn de overgebleven katholieken in dorpsbesturen, die met dit dreigement komen. 
• Anderzijds ziet de bisschop met lede ogen aan dat hij het hof in Bovendonk aan de predikant moet laten, ook al behoudt de bisschop zijn rechten. 
• Voor een collecte voor de protestantse drossaard Godschalk van Wijngaarden wordt de parochie in zes kwartieren verdeeld; het Dorp, Nieuw Gastel, Meir en Stoof, Overesselijk, Kuivezand en Prinsland. De opbrengst is gering. 
• Oud-gemeentesecretaris Pieter Proost trekt zich terug in Stabroek, waar deze voorname katholieke familie vandaan komt. 
• Joannes Janssonius maakt in opdracht van Jan de Knuyt een kaart van Westelijk Noord-Brabant met Gastel en Nieu Gastel erop.
• De Friese stadhouder Willem Frederik van Nassau doet een aanslag op Amsterdam, maar zijn compagnie raakt in de regen de weg kwijt en de burgemeester is daarmee gewaarschuwd. Willem II is feitelijk zijn opdrachtgever om verdeeldheid te zaaien in de Gewesten. 
• In november sterft prins Willem II van Oranje, enige zoon van Frederik Hendrik/Amalia van Solms, plots aan de pokken, slechts 24 jaar oud. Acht dagen later bevalt zijn 19-jarige weduwe Mary Stuart in een zwarte kraamkamer van een zoon Willem III. Er ontstaat een Stadhouderloos tijdperk, omdat Willem Frederik van Nassau als regent na de mislukte Amsterdam-coup niet gepruimd wordt. 
• René Descartes – een jaar geleden uit de Nederlanden vertrokken – sterft in Stockholm.

HET JAAR 1649

• Op 18 april zegent pastoor Van Hesselt nog een huwelijk in, kort daarna moet hij vluchten, want In navolging van de kerk wordt ook de Gastelse pastorie door de hervormden in beslag genomen. 
• De onderhoudsplicht blijft bij de abdij, rentmeester Anthony Proost regelt dat. 
• Het is lang niet altijd veilig voor gereformeerden op doorreis door Brabant, waar roverbendes en oud-soldaten de omgeving met brand en doodslag terroriseren. Staten-Generaal dwingt schout en schepenen in Brabant zorg te dragen voor de veiligheid van reizigers in het bijzonder predikanten en schoolmeesters. 
• Na de afscheiding van het bisdom Antwerpen, bloeit de abdij van Hemiksem weer op, er wordt weer een eigen abt aangesteld: Judocus Gillis. De bouw van een vernieuwd St. Bernardusklooster begint. De bisschop richt een schrijven tot de Staten-Generaal waarin hij eigendomsrechten op de goederen van de abdij in Gastel, Hoeven, Oudenbosch en Wouw reclameert. 
• In Oudenbosch wordt de katholieke kerk pas op 3 maart afgestaan. 
• Op 15 augustus worden (ongeletterde) Jan Mattheuss, Commer Adriaenss Rommens en Jan Robrechts als ouderling voor de hervormde gemeente bevestigd. De eerste woont in Oud- de andere twee in Nieuw-Gastel. 
• De classicale vergadering is ongeduldig over het uitblijven van een predikant, maar dan is vanuit Calais dominee François Becude met zijn gezin al onderweg. Op 25 juni arriveert hij in Stoutersgat, twee dagen later houdt Becude zijn eerste preek in Gastel. Er zitten 13 leden in de veel te grote Laurentiuskerk. Abraham van der Leen komt als gereformeerd schoolmeester naar Gastel. 
• Drossaard Jonkheer Arnoud van Stembor uit het voorname katholieke geslacht sterft. 
• Markiezin Maria Elisabeth II van den Bergh doet haar Blijde Inkomste in Bergen. 
• Voormalig drossaard Arnold van Stembor overlijdt te Antwerpen, was getrouwd met Franciska van Vlierden, dochter Antwerps burgemeester. 
• De in Bergen op Zoom geboren predikant Godefridus Udemans overlijdt in zijn standplaats Zierikzee. Hij is de grondlegger van de Nadere Reformatie, die het kerkelijk leven een puriteins karakter wil geven.

HET JAAR 1648

• Op 30 januari wordt de Vrede van Münster gesloten en op 15 mei officieel bekrachtigd. De langdurige (Tachtigjarige) oorlog is voorbij. Ook de Dertigjarige Oorlog tussen de Fransen en de Habsburgers wordt beëindigd. 
• Desondanks wordt de geloofsvervolging weldra alleen maar erger. De katholieke kerk wordt als het ware de oorlog verklaard. Alle katholieke bezittingen vervallen aan de staat, de geestelijkheid wordt per plakkaat van 16 juni uitgewezen. Geen paapse erediensten meer. Hervormde predikanten mogen op geen enkele wijze gestoord, beschimpt of bejegend worden. 
• Het noordelijk deel van Brabant waartoe Gastel behoort, gaat deel uitmaken van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, aangeduid als Staats-Brabant. Brabant is Generaliteitsland, wat ook betekent dat er hoge belastingen betaald moeten worden en de armoede in onze streek nog lang aanhoudt. Brabant wordt bestuurd door Den Haag, terwijl in de Staten-Generaal geen Brabantse vertegenwoordigers meer zitten. 
• De Bredase drost Cornelis Aerssen laat de kapel op de Kapelberg afbreken.
• Gemeentesecretaris en trouw katholiek Pieter Proost aanvaardt de nieuwe toestand niet en neemt ontslag. 
• De kerk van Oud Gastel wordt in juni aan de katholieken ontnomen, de ingelanden van Heer Jansland werken niet langer mee aan onderhoud van de kerk. De abdijparochies blijven wel in handen van de Cisterciënzers, maar het patronaatsrecht komt bij de protestanten. Kostbaarheden en zaken voor de eredienst worden nog snel uit de kerk gehaald. De kleine protestantse gemeente gebruikt echter maar een klein deel van de kerk. Op school mogen alleen protestantse schoolmeesters les geven, benoemd door de Raad van State. 
• Markiezin Maria Elisabeth II van den Bergh keert terug op het Markiezenhof. Ze herstelt het bestuurlijk markizaat. 
• Frankrijk en de Republiek tekenen het Verdrag van Concordia waarmee Sint Maarten gedeeld wordt.

HET JAAR 1647

• In de zomer begint de Bergse drossaard Willem van der Rijt een onderzoek naar de dood van Hendrik Willems als gevolg van de verstoorde hervormde dienst in Gastel vorig jaar. Hoewel de getuigenissen elkaar tegenspreken krijgt Van der Rijt voldoende bewijs boven tafel tegen Jan Brandtijser, schrijnwerker, Reinier van Hesselt neef van (en inwonend bij) de pastoor en landbouwer Cornelis Engelen. De laatste krijgt een boete van 75 gulden hoewel hij wel roept dat ‘men de geuzen meer zal aandoen dan de vent, die in het raadhuis gevangen zat.’ Reinier van Hesselt vlucht en krijgt bij verstek 3 jaar verbanning uit het Markiezaat. Brandtijser moet blootvoets knielen voor de vierschaar, God vergiffenis vragen en een jaar wegblijven uit Gastel. Hij zou ouderling Willems hebben gevloerd. Tegen Jaspar van Baal, zwager van de pastoor is onvoldoende bewijs. 
• Pastoor van Hesselt schrijft in een kort verslag dat hij ‘Op ’t Gat’ is geweest. In zijn verslagen staan ‘slechts’ 14 personen, die hervormd zijn. Hij noemt ze ‘haer’ of ‘ketters’. 158 kinderen gaan in de wintermaanden naar school en er zijn zo’n 1100 communicanten. Een aanzienlijk aantal, want Oudenbosch telt er bijvoorbeeld 540. 
• Opnieuw dreigt de zijbeuk van de kerk in te storten. 
• Als nieuwe drossaard van het Oostkwartier wordt Jonkheer Godschalk van Wijngaarden aangesteld, hij is de eerste van protestantse huize. 
• Een eerste vermelding van Lepelstraat. 
• Frederik Hendrik, prins van Oranje en ‘Stedendwinger’, overlijdt op 14 maart op 63-jarige leeftijd. Zoon Willem volgt hem op. Liefst wil hij als opperbevelhebber weer ten strijde trekken, maar de vredesbesprekingen in Münster vorderen gestaag.
• Schrijver P.C. Hooft vat kou tijdens de uitvaart en sterft elf dagen later. 
• De nieuwe landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden is aartshertog Leopold Willem van Oostenrijk. 
• In het Duitse Warmsen slaat op klaarlichte dag een meteoriet in.

HET JAAR 1646

• Op 28 januari doet dominee Marcus Suerius van Oudenbosch een eerste hervormde predicatie in Oud Gastel. Een menigte schooljongens ontvangt hem snerend met de woorden: ‘de duivelse geuzen komen om hier te preken’. De dominee voelt zich bedreigd en vlucht op de Oudendijk de schuur van de hervormde ouderling Hendrik Willems in. Daar zet hij zijn predicatie voort, maar het geroffel met stenen en planken op de houten kerkwanden houdt aan. Onder aanvoering van een ‘langvrouwmens’ – ook wel de Kruislandse ‘Zangeres Zonder Naam’ geheten, die schunnige liedjes zingt – wordt langs de muren gevloekt en getierd. Als eigenaar Hendrik Willems naar buiten gaat om de zaak te sussen, krijgt hij een steen tegen zijn hoofd en wordt onder de voet gelopen. Een paar dagen later overlijdt ouderling Willems. Drossaard en regenten worden van het trieste voorval op de hoogte gebracht, maar doen niets. De Gastelse schepenbank weigert de schuldigen te straffen, waarop de Bergse drossaard Willem van de Rijt de vervolging op zich neemt. 
• Drossaard Jonkheer Arnoud van Stembor uit het voorname katholieke geslacht sterft. 
• In Breda wordt in het voormalige klooster Catharinadal een illustere school voor universitair onderwijs geopend. Amalia van Solms woont de opening in de Grote Kerk bij. Het initiatief komt van prins Frederik Hendrik, die van de ‘Nassaustad’ graag het protestants cultuurcentrum van Brabant wil maken. 
• De prins ontbindt in november zijn legers en keert verzwakt terug naar ’s Gravenhage. 
• Acht Statenleden onder leiding van Adriaan Pauw arriveren in Munster om te onderhandelen over de vrede. 
• Blikseminslag in de kruittoren van Bredevoort kost veertig mensenlevens.

HET JAAR 1645

• De Overesselijkse Sluis wordt vernieuwd. 
• De Gastelaar werkt in de zomermaanden op het land en brengt ’s winters zijn tijd door in herbergen en kroegen, waar geld, huis en magere oogst met veel drank verbrast wordt. De ledigheid groeit, evenzo de armoede. 
• Paus Innocentius X keurt de afscheiding van bisdom Antwerpen van de Bernardsabdij goed, al moeten de kloosterlingen wel eerst 50.000 gulden ophoesten. 
• Carolus van Stembor – uit het voorname geslacht – schenkt de Oudenbossche kerk een zilveren offerblad met het familiewapen. 
• Frederik Hendrik heeft deze zomer zijn zinnen gezet op het Land van Waas. In juni zet hij met zijn legers vanuit vaste uitvalsbasis Bergen op Zoom koers naar Oost-Eeklo, in november verovert hij Hulst en keert daarna in triomf  terug in ’s Gravenhage. 
• Sint Philipsland wordt herwonnen op de zee. Het heeft sinds de Allerheiligenvloed van 1532 onder water gestaan. 
• In Amsterdam wordt een eerste tuchthuis voor vrouwen geopend: het spinhuis. 
• De eerste steen voor het Haagse buitenverblijf van Frederik Hendrik en Amalia van Solms wordt gelegd: Paleis Huis ten Bosch. 
• Schrijver/rechtsgeleerde Hugo de Groot sterft uitgeput in Rostock. Zijn laatste woorden: ‘door veel te begrijpen heb ik niets bereikt’.

HET JAAR 1644

• Op initiatief van de kapelaan van Gastel, wiens naam onbekend is, komt er een Latijnse school met 16 leerlingen, later ook met priesterstudenten uit de regio. De lessen zijn in een groot huurhuis. 
• De parochieschool heeft dan 240 leerlingen en op ‘t Gat opent ‘een vrome man’ een school met 40 leerlingen. Ook kinderen uit Dinteloord gaan er naar school. Op Kuivezand is ook een schoolmeester gevestigd, die aan 50 kinderen lesgeeft. De parochiële armenzorg betaalt het schoolgeld voor arme kinderen. In de zomer is de school dicht, kinderen moeten dan thuis helpen. De meester staat op een verhoging met lessenaar en de kinderen staan/zitten verspreid door het lokaal. Straffen worden uitgedeeld met plak of roede. 
• De muur van het kerkhof is weer ingestort, Gastelaren durven echter uit angst voor het Staatse leger de (katholieke) kerkmuur niet te herstellen. 
• Frederik Hendrik is – ondanks oplopende schuldenlast – nog steeds strijdlustig: hij neemt Sas van Gent in, maar Antwerpen wordt door de Spanjaarden tot het uiterste verdedigd. De prins van Oranje stuurt zijn legers in oktober naar de winterkwartieren. 
• Tijdelijk landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden Francisco de Melo wordt vervangen door Manuel de Castel Rodrigo. 
• Met een mis in de dom wordt in december in Münster het eerste Europese Vredescongres geopend. De staatse afvaardiging is er nog niet, de Fransen worden ongeduldig.

HET JAAR 1643

• Dat Gastel herbergen heeft, maken we steeds vaker op uit de visitatierapporten van pastoor Van Hesselt. Hij beschrijft dat er evenveel danszalen als herbergen zijn, waar op zon- en feestdagen ergerlijke braspartijen plaatsvinden. ,,Op drie plaatsen is hevig gevochten, waarbij drie personen zelfs dodelijk gewond zijn geraakt.’’ Ook ergert de pastoor zich aan openbare verkopingen van hout op zondag en jongelui die om het hoge loon bij beter gesitueerde hervormden in dienst zijn waardoor hun geloof verslapt. 
• In januari bereikt de Maas hoogste peil sinds eeuwen, Obbicht wordt na dijkdoorbraak weggespoeld: vele honderden mensen verdrinken. 
• Abel Tasman ontdekt Tonga en de Fiji Eilanden. 
• De Italiaanse natuurkundige Evangelista Torricelli vindt de barometer uit. 
• De Franse koning Lodewijk XIII sterft aan de Ziekte van Crohn, zijn 4-jarige zoon Lodewijk de Veertiende volgt hem op. 
• De oorlog lijkt langzaam uit de doven. Na enkele weinig opzienbarende schermutselingen in Vlaanderen trekt Frederik Hendrik zijn leger terug in de omgeving van Bergen op Zoom. Een kleine opsteker is er nog wel. Want het leger in de Bergse stad dat cavaleriecommandant Krok de Spaanse troepen in een hinderlaag lokt. De Hinderlaag bij Bergen op Zoom is meteen de eerste actie van de 17-jarige Willem II van Oranje, zoon van Frederik Hendrik. Zijn troepen weten 500 soldaten van het Spaans/Vlaamse leger te doden en honderd gevangen te nemen. Willem wordt alom bejubeld voor zijn daad. 
• Voor mogelijke vredesbesprekingen in Münster wordt oud-raadspensionaris Adriaen Pauw als leider aangesteld.

HET JAAR 1642

• Jaarlijks lopen Gastelaren nu in processie langs het Ommegangstraatje, waarbij de priesters stokjes dragen ter ere van de Heilige Gertruda ter afzwering van schade door ratten (de pest) en muizen veroorzaakt. Volgens getuige/processieganger Joannes Baptist de Pottere van Slot Grimhuijsen helpt het: ‘Er hebbe in mijn ouders huijs nogte in het dorp oijt ratten gesien.’ 
• De sluis aan de Visserskreek te Stampersgat heeft veel geleden, maar wordt nu wel hersteld. 
• Pastoor Van Hesselt koopt van de ‘stadhouder van Oud Gastel’ vier gemeten land op Cuijvesand. Marskramer Hendrick Busman krijgt van de Maagd Maria drie keer de opdracht om in Kevelaer een kapelletje te bouwen. Op 1 juni geeft hij hieraan gehoor bij het hagelkruis in het dorp stond. Bij de kapel komt een als wonderbaarlijk beschouwde afbeelding van de Maria: begin van Kevelaer als bedevaartsoord. 
• Charles Morgan, gouverneur van Bergen op Zoom sterft. Hij wordt begraven in de Sint Gertrudiskerk in een van ’s lands mooiste grafmonumenten, gemaakte door beeldhouwer Francois Dieussart.
• Sterrenkundige Christiaan Huygens observeert de poolkap van planeet Mars. De uit Lutjegast afkomstige VOC-ontdekkingsreiziger Abel Tasman ontdekt een eiland ten zuiden van Australië en drie weken later Statenland. 
• Rembrandt schildert De compagnie van kapitein Frans Banning Cocq en lieutenant Willem van Ruytenburgh, beter bekend als De Nachtwacht. 
• Overlijdens van kardinaal Richelieu, de Franse koningin Maria de Medici in haar ballingsoord Keulen en Galileo Galilei. 
• De walvisvaart veert op nu de Noordse Compagnie wordt opgeheven; particulieren ruiken hun kans in de traankokerij.

HET JAAR 1641

• Pastoor Van Hesselt constateert dat de kerk weer in orde is, ‘maar de parochianen betalen slecht aan de kerk’. Hij klaagt over de Gastelaren, die hun paasplicht uitstellen en nauwelijks de misvieringen bijwonen. De vraag is of ze nog wel middelen hebben na alle roerige oorlogsjaren. Het kerkbestuur heeft wel een schuld van 3000 gulden, vanwege eerdere aanschaf orgel van 1000 gulden. 
• In de oneindig lange oorlog probeert een Spaans leger Aardenburg met een list in te nemen door een kar te vullen met granaten en zo de stadspoort op te blazen. Maar de boel wordt verlinkt. 
• In hogere standen zijn kinderhuwelijken normaal: Willem II van Oranje (14-jarige zoon van Frederik Hendrik) trouwt in Londen met Mary Stuart (9). 
• Mary’s grootmoeder Maria’ de Medici, in naam koningin van Frankrijk, verlaat haar Londense ballingsoord Londen. Ze wordt geweigerd in de Spaanse Nederlanden en in de Republiek. Via Dover naar Vlissingen en zo steekt ze via ons gebied per veer over naar Dordrecht om uiteindelijk in Keulen te belanden. 
• Na de mislukte onderhandelingen in Roosendaal beginnen in Hamburg de volgende vredesbesprekingen tussen strijdende partijen van de langdurige oorlogen in Europa. 
• Ferdinand van Oostenrijk, landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden, overlijdt.

HET JAAR 1640

• Jan Janss Stamper overlijdt, zijn naam blijft verbonden aan het Nieuwe Dorp. De naam Stampersgat wordt in de volksmond wel gebruikt. 
• Pastoor Van Hesselt is terug, in het jaar dat zijn moeder Maria van Houten overlijdt, maakt hij als deken weer een visitatieverslag. Hij schetst een somber beeld: ‘Alle goederen van de altaren zijn dermate verduisterd en ontvreemd, dat er in de dorpsregisters nauwelijks een spoor van schijnt te zijn overgebleven.’ Hij wijt dit aan de kwaadwilligheid van een klerk, die in de registers scheurt. Wel is het kerkdak gerepareerd en zijn de muren rondom herbouwd. De toren moet nog. Tijdens zijn afwezigheid zijn enkele jaarrekeningen opgesteld, maar nog niet alles is afbetaald. Sommigen hebben weinig ontzag voor kerk en geloof, zo blijkt uit Van Hesselts relaas: ‘Op Sacramentsdag heeft een of andere losbol met een pijp, waarmee ze erwten opzuigen, in de openbare processie op de ciborie (kelk met hosties) gemikt. Van Hesselt wil dat de drinkeboers gepakt worden, maar krijgt weinig medewerking van het openbaar gezag. Drie jongens worden ervan beschuldigd, maar niemand wil getuigen. 
• Veldtochten naar Hulst en Gelder lopen voor Frederik Hendrik, prins van Oranje, op niets uit. Hij keert terug naar Den Haag en ontbindt zijn leger. Wel is hij inmiddels stadhouder van zes van de zeven Verenigde Provinciën. 
• Architect Jacob van Campen bouwt voor Frederik Hendrik paleis Noordeinde in Den Haag. Rembrandt schildert voor de prins het doek De Eendracht van het land. De Nederlandse schilderkunst beleeft een bloeitijd. 
• Te Antwerpen sterft barokschilder Pieter Paul Rubens.

HET JAAR 1639

• De ingelanden dragen in de omslag nog een laatste maal (1 stuiver en 2 oort) bij voor de wederopbouw van de zuidelijke zijbeuk van de kerk, die praktisch vanaf de grond moet worden herbouwd. 
• François de Pottere, slotheer van Grimhuijsen overlijdt of zoals het in het Geslachtsboek staat: hij verwisselde het leven met de bleke dood. Bij leven bood hij regelmatig onderdak aan Minderbroeders en Capucijnen op het slot. Begraven wordt hij in de grafkelder van de Gastelse kerk bij zijn grootvader François van de Zande. Op zijn begrafenis is het zó druk dat de brooduitdelers zich met een houweel in de hand een weg moeten banen door het volk. 
• Jonkheer Antonie van Stembor overlijdt in Oudenbosch. Als drossaard wordt hij opgevolgd door zijn zoon Jonkheer Arnoud van Stembor, gehuwd met de Antwerpse burgemeestersdochter Francisca van Vlierden. Daarmee is het de derde Van Stembor op rij als drossaard van het Oostkwartier. 
• In Het Kanaal halen admiraal Maarten Tromp en vice-admiraal Witte de With vernietigend uit naar de tweede Spaanse Armada. Het kostte de Spanjaarden 43 schepen en 6000 manschappen. 
• Schilder Rembrandt koopt een groot huis in de Amsterdamse Jodenbreestraat en omringt zich met kunstschatten.

HET JAAR 1638

• Voor de sluis aan de Oudenbossche haven wordt een nieuwe stenen put gemaakt. De sluis was door inundatie en voortdurende onlusten danig beschadigd. 
• Eerste vermelding boerderijtje van Jan Adriaenssen Stam aan het Standdaarbuitenswegje, die het doorverkoopt aan zoon Stoffel Janssen Stam. 
• In de al zeventig jaar durende oorlog poogt het Staatse leger opnieuw Antwerpen te omsingelen teneinde de Nederlanden nog te verenigen. Vergeefs. Vanuit Bergen op Zoom komen de Staatsen van Willem van Nassau-Siegen in de schorren en slikken tussen Kallo en Liefkenshoek hopeloos vast te zitten. Willem lijdt zware verliezen – 3000 man sneuvelen onder wie zijn 17-jarige zoon Maurits – en trekt zijn legers terug. Antwerpen blijft in handen van de Spanjaarden, in de stad wordt de gewonnen Slag om Kallo alom gevierd. De ruiterij van Frederik Hendrik lijdt bij Wouw eveneens een nederlaag. 
• Met een opvoering van de Gijsbrecht van Aemstel van Joost van den Vondel wordt de Amsterdamse schouwburg geopend. 
• In de hoop de pest te kunnen weren wordt in Amsterdam de Medicinalen Cruythoff opgericht met geneeskrachtige planten. 
• Ook in Amsterdam wordt de Franse koningin Maria de Medici met grote luister onthaald. Rekenmeester Willem Bartjens (volgens Bartjesn…) sterft op 68-jarige leeftijd. Rekenles wordt vooral gegeven daar waar handel is, niet op het platteland.

HET JAAR 1637

• Op 4 januari neemt pastoor Arnoldus van Hesselt plotsklaps de vlucht. Door de plakkaten en het Beleg van Breda is het te kritiek om nog katholieke diensten te houden. Zijn trouwe dekenale visitaties onderneemt hij niet, rapporten blijven uit. De pastoor duikt onder in de buurt. De geboren kinderen worden gedoopt door vroedvrouwen en later vanuit het geheugen eventueel in het doopboek opgeschreven. Demografische gegevens zijn dan ondermaats. 
• Breda wordt na twaalf jaar weer ingenomen door Frederik Hendrik, prins van Oranje. Hij geeft vanuit Breda opdracht de dijk bij de Barlake door te steken. Het Gastelse polderbestuur betaalt de soldaten (sauvegardes) 260 gulden om de schade beperkt te houden. De herovering op de Spanjaarden gaat gepaard met een puinhoop in stad en wijde omgeving door de inundaties. Ten koste van veel doden en gewonden worden twee dammen in de grachten gegooid en is de weg vrij voor de legers van de prins van Oranje. Molens in Leur en Rucphen zijn in brand gestoken. Na de Val van Breda is inundatie zinloos en gaat men tot herstel van de dijk over. 
• Nederland is in de ban van de tulp. Terwijl op de Alkmaarse veiling voor een tulpenbol grif 1000 gulden betaald wordt, stort kort daarna in Haarlem en omgeving de tulpenhandel in. 
• Kardinaal Richelieu introduceert het tafelmes in plaats van de dolk. 
• Joost van den Vondel schrijft de Gijsbrecht van Aemstel. 
• Het Discours de la Methode van René Descartes met het beroemde citaat ‘Je pense, donc je suis’ wordt in Leiden gepubliceerd. 
• Witte de With wordt als viceadmiraal topman van de Nederlandse marine.

HET JAAR 1636

• De Staten-Generaal vaardigt een streng plakkaat op de uitoefening van de roomse eredienst uit. Het wordt steeds riskanter voor katholieke pastoors om voor te gaan in de dienst, dat ervaart ook de Gastelse pastoor Van Hesselt. Zijn jaarlijkse visitatierapport is plots zeer summier. 
• De Sint Bernardusabdij moet domein De Hoeven en huis Bovendonk afstaan aan de bisschop van Antwerpen. Hij laat het afbreken en bouwt een nieuw buitenhuis. 
• Bisschop Gaspar Nemius roept de Cisterciënzers terug van Coolhem naar de abdij in Hemiksem. 
• Voor de vierde keer deze eeuw treft een pestepidemie de Lage Landen. Utrecht lijdt zwaar: 15 procent van de inwoners sterft. In Haarlem bezwijken 5723 mensen aan de builenpest, waarvan men de oorzaak zoekt in snelle temperatuurswisselingen in lente en herfst. De behandeling is gebrekkig. Het begint met een zweetkuur, soms komt een chirurgijn de pestbuilen open snijden. 
• In Utrecht opent de vierde universiteit van de Republiek, hoogleraar Willem van Straten is van plan ook onderwijs aan een ziekbed te geven. 
• In het Amerikaanse Harvard is een eerste universiteit ontstaan. 
• Koloniaal bestuurder Peter Stuyfesant sticht in Nieuw-Nederland de wijk Nieuw-Haarlem. 
• Jacob Cats volgt Adriaan Pauw op als raadspensionaris. 
• Nederlandse zeevaarders nemen het eiland Aruba over van de Spanjaarden. 
• Schrijver Constantijn Huygens en filosoof René Descartes ontmoeten elkaar in Leiden, waar de laatste zijn manuscript Discours de la Methode voorleest.

HET JAAR 1635

• De gemeente (Gastel) neemt een nieuw zegel in gebruik. Het vertoont een wapen met in de bovenhelft drie maliën, afkomstig uit het Bergse Markiezaatswapen en drie burchten. In de onderste helft staan drie vogels. Het oude zegel uit 1291 verdwijnt hiermee. 
• Zoals gebruikelijk tekent pastoor Van Hesselt de inventaris van de Laurentiuskerk op en beschrijft hij de situatie in de parochie. Er zijn vijf altaren meet retabels, geen enkel daarvan is overigens gewijd. Goederen erop zijn gestolen, eigendomsbewijzen kapot gescheurde en verbrand. Het missaal is Romeins, het pastorale is Mechels. De heilige Eucharistie wordt in gebracht zonder lantaarn en bel. Een kapelaan ontbreekt, evenals beëdigde vroedvrouwen. Gastel telt slechts zes protestantse gezinnen ten opzichte van 930 communicanten, inclusief de katholieken van Princeland. Omdat Kruisland al sinds 1583 geen parochieherder heeft, schrijft Van Hesselt: ‘de bewoners zijn deels ketters, deels katholiek. De eersten gaan naar Steenbergen, de laatsten naar Roosendaal en Wouw’. Het Armbestuur legt al jaren geen verantwoording meer af, wijst naar de secretaris die het te druk heeft. Willem van Santvordt is de nieuwe schoolmeester en koster, hij heeft in de winter 140 leerlingen. 
• In Brecht worden 13 wagens eikenhout gehaald voor herstel van de zuiderzijbeuk van de kerk en de bouw van een sluis. 
• De nieuwe bisschop/abt van miksem Gaspard Nemius dwingt de Bernardusabdij de helft van haar bezittingen af te staan aan het bisdom Antwerpen, waarmee de afscheiding wordt ingezet. 
• In een geheim verdrag tussen Frederik Hendrik en de Franse regeringsleider Richelieu worden de Zuidelijke Nederlanden verdeeld: Waalse en deels Vlaamse gewesten voor Frankrijk, de rest naar de Republiek: Brabant valt er precies tussenin. 
• Frankrijk verklaart Spanje de oorlog. Spanjaarden slaan beleg voor het Zeeuwse Philippine, maar Frederik Hendrik weert hen af. De strijd in Brabant woedt vooral in Leuven en Tienen, dat tot de grond wordt afgebrand en de bevolking uitgemoord. 

HET JAAR 1634

• Zoals op veel plaatsen moeten ook Gastelse herbergiers brouwketels inleveren om te voorkomen dat Spaanse soldaten voedsel en drank krijgen. 
• De  nieuwe kerkklok wordt in de Laurentiuskerk gehangen ter vervanging van het oude gescheurde exemplaar. 
• Aanhoudende pesterijen van de Geuzen dwingen de Cisterciënzers van de Bernardusabdij wederom naar toevluchtsoord Coolhem uit te wijken. De katholieken raken in de Zuidelijke Nederlanden steeds meer in de verdrukking. De Republiek en Frankrijk geven de zuiderlingen de kans zelf in opstand te komen, anders wordt het gebied verdeeld. 
• De West Indische Compagnie onder leiding van Johannes van Walbeeck verovert met 400 soldaten Curaçao. Het eiland heeft een geschikte haven, is daardoor een prima uitvalsbasis voor handel en kaapvaart. 
• Ferdinand van Oostenrijk volgt zijn tante Isabella op als landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden. Het ooit zo machtige Reimerswaal gaat aan het zeewater ten onder. 
• Schilder Rembrandt van Rijn trouwt in Sint Annaparochie met Saskia van Uylenburgh, zij poseert regelmatig voor hem. 
• Stormvloed treft de Waddenzeekust, op het Waddeneiland Strand verdrinken 6000 eilandbewoners.

HET JAAR 1633

• Nog meer schade aan de Laurentiuskerk door een storm. De noordelijke zijbeuk wordt vernieuwd. Een nieuw oksaal moet er komen en een houten zoldering van het schip. Pastoor Van Hesselt laat intussen wel schilderingen en fresco’s aanbrengen op de kerkpilaren en -muren. Het zijn afbeeldingen van kerkvaders en evangelisten. De ingelanden betalen 285 florijnen voor het vergieten van de grootste luidklok van de kerk, de oude is gebarsten. Van Hesselt schiet weer 500 florijnen voor. 
• Maria Elisabeth I Clara van den Bergh markiezin van Bergen op Zoom overlijdt. Uit haar huwelijk met Albert van den Bergh worden vijf kinderen dood geboren. Haar nicht Maria Elisabeth II van den Bergh neemt de titel van markiezin over. 
• Vanuit Ceylon brengen VOC-zeevaarders de olifant Hansken mee als geschenk voor Frederik Hendrik, prins van Oranje. Aan boord is ook een luipaard en een hert. Hansken wordt tentoon gesteld in Amsterdam, de opbrengst is voor de armen. 
• Een door landvoogdes Isabella van Oostenrijk in gang gezette nieuwe poging tot vredesonderhandelingen tussen de Republiek en de Zuidelijke Nederlanden mislukt. Frederik Hendrik breekt het overleg af, het leidt tot onenigheid tussen de steden. Kort erna sterft Isabella (67). De Franse koning Lodewijk XIII biedt de Republiek bondgenootschap aan. 
• Trijntje Keever, de Groote Meyt uit Edam (2.54 meter lang), wordt slechts 17 jaar, ze sterft in het Zeeuwse Veere. 
• De uitvinder van de duikboot, Cornelis Drebbel, overlijdt. 
• Galileo Galilei, die beweert dat de aarde om de zon draait moet dat onder kerkelijke dwang omdraaien; hij krijgt eeuwig huisarrest. 
• Jacobus Gelius sticht in Leiden de eerste sterrenwacht.

HET JAAR 1632

• Een nieuwe doorsteking van de dijken dreigt, nu van Spaanse zijde. Pastoor van Hesselt begeeft zich naar Antwerpen om de dijkdoorbraak tegen te houden. 
• Kapelaan Godefridus Rudolfi overlijdt. 
• Bij het Nieuwe Dorp (Stouters- of Stampersgat) komt een veerdienst in gebruik. De pachter is Adriaen den Brouwer uit de Appelaarsepolder. Hij betaalt 25 gulden per jaar en moet zorgen voor goede ‘bequaeme schuyten’ en voor een goede ‘nyeuwe peerde schuyt’. Hij moet ook stevige aanlegplaatsen maken zodat passagiers droogvoets hun reis kunnen voortzetten.
• Het door strijdende legers zwaar beschadigde priesterkoor en de sacristie zijn op kosten van abdij en gemeente hersteld. Het redden van de toren kost 1000 gulden, maar ook de zijbeuken moeten hersteld. Van Hesselt draait voor de kosten op, want er is grote ruzie tussen gemeenschap en de schoolmeester. Twee van de drie kazuifels zijn versleten. Een stenen wijwatervat, voorheen als grafmonument in de kerk, is nu het doopvont. Slecht bezochte catechismuslessen, want de herbergiers geven danslessen en daar trekken jongelui heen. Met Pasen zijn er 800 communicanten. Een tweede vermelding van een grote zwerfsteen: ‘een dondersteen, groot 300 roeden, zuid de straat, oost een zoekweg, overdragen door Goris Sgrauwen aan Mr. Laureys Beijel, advocaat te Antwerpen en raad van de koning van Spanje.’ 
• De Engelse officier Charles Morgan, tien jaar eerder succesvol Bergen verdedigend, wordt gouverneur van Bergen op Zoom.
• Rembrandt schildert op een biologieles het doek ‘Anatomische les van dr. Nicolaes Tulp’. 
• Frederik-Hendrik maakt een Limburgse veldtocht en verovert Maastricht, dat godsdienstvrijheid verkrijgt. Ernst Casimir van Nassau, oomzegger van Willem van Oranje, wordt door een musketschot gedood bij het beleg van Roermond. Zeven jaar eerder zette hij de sluisdeuren in ’t Nieuw Dorp (Stampersgat) open. 
• De restanten van Reimerswaal, ooit derde stad van Zeeland worden verkocht, het onbewoond eiland verdwijnt.

HET JAAR 1631

• De oorlog is nog volop gaande en met de Slag op ’t Slaak, een geul tussen de Heen en het eiland Sint Philipsland vrij dichtbij. Landvoogdes Isabella, dochter van Filips II, bereidt een aanval vanaf het water voor op Willemstad met de bedoeling een vrije doorgang op de Schelde te krijgen. Een armada van 96 boten met 4300 soldaten wordt in de mist op ‘t Slaak in de pan gehakt door de Staatse vloot van vice-admiraal Marinus Hollaer. Het Spaanse landleger moet ondersteuning bieden vanuit Roosendaal en het Land van Gastel, maar komt te laat. Slechts acht Spaanse schepen bereiken Dinteloord, 2500 zeelui en soldaten verdrinken. Graaf Jan van Nassau vlucht naar het Spaanse landleger bij Roosendaal, zijn laffe vlucht levert hem de spotnaam Jan de Mosselvanger op. 
• Pastoor Van Hesselt stelt vast dat er schot komt in het herstel van de Gastelse kerk. Het koor is geplaveid met bakstenen, de sacristie hersteld en een hoogaltaar opgericht. Ook is er een altaar ter ere van de Heilig Maagd Maria, gekocht in Den Bosch. In het hoogkoor komt een bank voor eerzame mannen en een andere voor de zangers. Een ciborie ontbreekt nog, daar wordt een zilveren kelk voor gebruikt. Het schip en de toren van de kerk moeten dringend gerestaureerd. De pastoor ergert zich aan het kerkbestuur dat goederen verduisterd: ‘jaarrekeningen zijn door ketterse secretarissen verbrand’. Uiteindelijk betalen de bestuurders uit eigen zak alsnog. Kapelaan Rudolfs heeft in de winter 130 en in de zomer 12 leerlingen. De losbandigheid beteugelen blijft moeilijk, maar Van Hesselt heeft aan de dijk naar Prinsenland een katholieke schoolmeester gevonden, die goed valt bij zowel katholieken als de ketters. Aan Jan Tijssen verkoopt Van Hesselt een stede te Gastel. Hij bezoekt de Hoevense kerk ‘maar door het oorlogsrumoer kan ik mijn aantekeningen niet meer vinden.’ 
• Pastoor Joannes Larlo zet, met verlof van de bisschop/abt Bernardusadij, een som geld van 350 gulden vast op de pastorie. 
• De Oudenbossche haven is door diverse inpolderingen haar prominente rol kwijt geraakt, inclusief veerverbinding. 
• Amsterdam krijgt een Zaagmolen Compagnie, het houtzagersgilde vreest broodroof.
• Ene Simon Guilielmus Buijkens (later Buckens) afkomstig uit Gooik vestigt zich in Gastel en trouwt er met Eva Adrianus van Rijen.

HET JAAR 1630

• Volgens het visitatieverslag van deken/pastoor Van Hesselt (ook wel Arnoldus Hesselius) zijn in Gastel zeven hardnekkige ketters aanwezig, de rest bekeert zich langzaam. In Den Bosch koopt de pastoor met eigen geld (382 florijnen exclusief belastingen van 70 florijnen) van de bakkers een nieuw hoofdaltaar voor de Laurentiuskerk, waarop het Heilig Sacrament. Uit aalmoezen van de gemeenschap ontvangt hij 200 florijnen terug. Hij koopt voor 500 florijnen ook een oksaal voor het koor van de schrijnwerker van de abt van Berne. Wederom 155 florijnen uit eigen zak. Het hele koor moet geplaveid, er is behoefte aan ornamenten. De monstrans is ‘maar van tin’, stelt hij vast. Het doosje van de ziekencommunie is wel van zilver. De sacristie is provisorisch hersteld. Met Pasen zijn er 780 communicanten. De samenscholing van losbollen is ontbonden en verwijderd. 
• De Roosendaalse Vredesonderhandelingen worden afgebroken nadat de Franse koning Lodewijk XIII de Republiek subsidie aanbied en koning Filips IV stelt een ruil van het Braziliaanse Pernambuco tegen Breda voor. Staten-Generaal wijzen het verzoek af. 
• Ten noorden van Amsterdam komen steeds meer zaagmolens. 
• Constantijn Huygens koopt het kasteel van Zuilichem en noemt zich Heer van Zuilichem. 
• Jan VIII van Nassau-Siegen wordt ingehuldigd als baron van Breda. 
• De Roosendaalse kapitein-generaal Hendrick Lonck neemt Recife in Brazilië in. 
• De van oorsprong Genuse veldheer Ambrogio Spinola overlijdt op 61-jarige leeftijd in zijn geboorteland.

HET JAAR 1629

• Geschil tussen Aert Hendrickx Botbyl en Frans Henricx molenaar op de molen van Kuivezand. De muldersvrouw had koren uit de zakken van Botbyl gehaald. Hier komt het gezegde ‘Na God is de mulder de grootste schepper op aarde’ vandaan. Botbyl beticht het echtpaar Henricx er ook van rogge uit zijn schuur te hebben gestolen. 
• Vroegste vermelding van huis ‘bij de cappelle op Cuijvesande’ op naam van Jacob Jan Aertsen, andermaal bewijs dat hier een kapel heeft gestaan. 
• Derde jaar van vredesonderhandelingen in Roosendaal: de partijen boeken nauwelijks vooruitgang. Sporadisch is er nog uitwisseling van gevangen kapers, waarover in Roosendaal wel een verdrag wordt gesloten. 
• Prins Frederik Hendrik begint het beleg van ’s Hertogenbosch. Op 14 september geven de Spanjaarden de stad uit handen en boekt de prins van Oranje zijn grootste overwinning tot dan toe. Het levert hem de bijnaam ‘Stedendwinger’ op. Hij wordt bejubeld door schrijvers als Vondel en Hooft. 
• De Roomse keizer Ferdinand vaardigt het Edict van Restitutie uit, inhoudende de teruggave van alle door protestanten bezette kerkgebouwen aan de katholieke kerk. 
• Het VOC-schip de Batavia loopt voor de Australische westkust op een rif, waarbij veertig opvarenden omkomen. Onder de overlevenden ontstaat muiterij en Jeronimus Corneliszoon en zijn handlangers moorden nog eens 120 man uit. 
• Zeeheld Piet Hein geniet niet lang van zijn Zilvervloot-zege, hij sneuvelt op de terugreis bij Dungeness in een expeditie tegen de Duinkerker kapers. 
• Op Batavia sterft gouverneur-generaal Jan Pieterszoon Coen. En de overleden raadspensionaris Anthonis Duyck wordt opgevolgd door de Zeeuw Jacob Cats.

HET JAAR 1628

• Jan Janss Stamper is als gezworene van het waterschap benoemd. 
• In het jaarlijkse visitatieverslag van pastoor Van Hesselt gaat het over de biddagen ‘voor de vruchten der aarde’. Er zijn in de loop van het jaar drie processies: op maandag naar de boerderij van drossaard Antonie van Stembor (Hoeve Boombos) waar vroeger het oude kerkhof en een stenen kruis stond. Dinsdag naar de boerderij Nieuw Gastel de Lauwerens Piers’ Hoeve en woensdag naar de kapel van Kuivezand. Van Hesselt bepleit de processies omdat anderen de processiewegen willen afsluiten. Laurentius Joosten, een Gastelaar van 90 jaar, steunt de pastoor hierin. Van Hesselt laakt het armbestuur dat nog steeds geen jaarrekeningen opmaakt, omdat de inners van pachtgelden door oorlogsgeweld naar elders verhuisd zijn. Hij wil ze juridisch aanpakken. 
• Het dorpsbestuur van Hoeven verbiedt nadrukkelijk het gansrijden tijdens Vastenavond.
• De ‘Onderhandelingen van Roosendaal’ tussen Staten-Generaal en Spanje gaan door. De Republiek verklaart zich bereid tot een nieuwe wapenstilstand van 12 tot 20 jaar, Spinola is voorstander van vrede, maar hij keert definitief terug naar Spanje, Hendrik van den Bergh vervangt hem in de Nederlanden. Raadgever Olivares is juist fervent tegenstander van de vrede en weet koning Filips IV over te halen niet mee te werken. 
• De Franse filosoof/wiskundige René Descartes, eerder een tijdje in Breda wonend, vestigt zich nu in Middelburg. 
• In Nispen wordt een kolverniersgilde opgericht ter bescherming van de dorpelingen tegen plunderende legers, maar ook landlopers. 
• Zeevaarder Piet Hein, commandant van de West-Indische compagnie verovert bij de slag in de Baai van Mantazas nabij Cuba op spectaculaire wijze de Spaanse Zilvervloot. Daarmee komt 11 miljoen gulden oftewel driekwart jaar oorlogsuitgaven in handen van de Republiek.

HET JAAR 1627

• De krijgskansen keren, het wordt iets rustiger in West-Brabant. De Vrijheid Roosendaal wordt zelfs uitgekozen als locatie voor vredesonderhandelingen tussen de Republiek en de Spanjaarden. Ze komen een wederzijdse uitwisseling van krijgsgevangenen overeen. 
• De geïnundeerde polder komt weer droog en wordt voor 50.000 gulden hersteld. Heer Jansland is weer bruikbaar voor de landbouw. 
• Pastoor Van Hesselt herhaalt zijn oproep tot snelle restauratie van de Laurentiuskerk. De middelen om de toren te herstellen zijn er. Secretaris Petrus Proost en zijn vrouw Henrica van Steenhuijsen schenken een kelk van 115 florijnen. Uit aalmoezen van vrome mannen en vrouwen is een nieuw kazuifel gekocht. Na de zaaitijd dienen volgens Van Hesselt kerk- en armmeesters bijeen te komen om ze af te horen. Kapelaan Rodolphi afkomstig uit Geldrop en aangesteld als schoolmeester en celebrant van de vroegmis heeft 150 leerlingen in de winter. Goed nieuws voor de katholieke pastoor: de ketterijen nemen in Gastel af; het aantal communicanten groeit tot 670. 
• De bijna zestig jaar durende oorlog bevindt zich nu in het oosten: het Beleg van Grol (Groenlo) verovert door prins Frederik-Hendrik. Vondel schrijft er een gedicht over. 
• Dat kerktorens verzwakt zijn blijkt rond kerst als de Geldropse toren instort en 82 mensen dodelijk worden bedolven. 
• De laatste oeros sterft in Polen. 
• Ontdekkingsreiziger Olivier van Noort overlijdt in Schoonhoven. 
• Jan Pieterszoon Coen keert terug naar Batavia en wordt wederom gouverneur-generaal.

HET JAAR 1626

• Staatse leger stelt de zes sluizen buiten werking, waardoor de Gastelse polders geheel blank komen te staan. De bevolking is gereduceerd tot 500 communicanten, omdat soldaten veel huizen hebben verwoest, het water tot in de huizen staat en veel Gastelaren op de vlucht zijn. 
• Opnieuw wordt molen Kuivezand door soldaten graaf Peter Ernst van Mansfelt gemolesteerd. 
• Het dak van de sacristie is zo lek, dat er geen gebruik van gemaakt kan worden. Ze dreigt net als het kruiskoor in elkaar te storten. Glazen vensters zijn gebroken, dakgoten vermolmd. 
• Godefridus Rudolfi wordt kapelaan van Gastel, hij is tevens koster en schoolmeester/godsdienstleraar. Hij heeft 130 leerlingen, veel van buiten Gastel. 
• Dankzij eeuwigdurende fundatie van Maria Sproncx brandt op zon- en feestdagen een godslamp in de kerk. 
• Pastoor van Hesselt doet z’n best de catechismus uit te leggen, maar ‘drinkebroers verstoren dat door bijna alle meisjes met geweld uit het portaal van de kerk of vanaf het kerkhof de kroegen mee intrekken.’ 
• Jan Baptist de Pottere (latere kanunnik en schrijver Geslachtsboek) wordt op 29 mei geboren op Slot Grimhuijsen, steeds eigendom van voorname families. 
• In Rome is de Sint Pietersbasiliek voltooid en op 18 november ingewijd. 
• Willem, zoon van prins/stadhouder Frederik-Hendrik en prinses Amalia worden geboren. 
• De verzamelde geuzenliederen van wijlen Adriaen Valerius verschijnen in boekvorm.

HET JAAR 1625

• Op last van veldmaarschalk Ernst Casimir van Nassau, ingekwartierd in Roosendaal, worden de schoftdeuren van de sluis bij de Visserskreek in ’t Nieuwe Dorp verankerd, zodat het water vrij naar binnen kan stromen. Deze Van Nassau escorteert de vanuit Roosendaal varende schepen om Breda te bevoorraden en het garnizoen af te lossen. De ingelanden protesteren wel, Ernst Casimir laat in elk geval de Gastelse polders vooralsnog niet inunderen. 
• Op 10-jarige leeftijd sterft op Slot Grimhuijsen Barbara de Pottere, die aan haar rechterhand drie even lange middelvingers heeft. 
• De pestepidemie is nog niet ingedamd. Vooral Roosendaal lijkt zwaar getroffen Naar schatting een kwart van de bevolking laat het leven. 
• Op 23 april overlijdt de zieke prins Maurits. Bij het Spaanse beleg van Breda kijkt de prins van Oranje al enigszins machteloos toe, sinds november vorig jaar is hij zelf in Den Haag waar hij zijn legers instrueert voor het Beleg van Breda. Na een langdurig ziekbed overlijdt Maurits. Hij heeft geen wettige kinderen, is nooit getrouwd. Zijn lichaam is bijgezet in de Nieuwe Kerk van Delft, halfbroer Frederik Hendrik erft zijn titel prins van Oranje. 
• Hij doet vanuit een legerkamp in Waalwijk een laatste poging Breda te bevrijden en brengt een troepenmacht bijeen van 53.000 man in Geertruidenberg. Een snelle verrassingsaanval vanuit Terheijden mislukt, Spinola versterkt zijn verdedigingswerken in Breda en uiteindelijk geeft Justinus van Nassau zijn uitgehongerde stad na negen maanden over aan veldheer Spinola. Het altijd triomfantelijk bewaard gebleven turfschip van Adriaan van Bergen uit 1590 wordt door de Spanjaarden verbrand, opdat de schandvlek verdwijnt. Toch is de humane Spinola coulant, de Staatse troepen krijgen een eervolle aftocht. 
• De Staten-Generaal verklaren Zevenbergen en Zwaluwe tot neutraal terrein. 
• Op kosten van de Staten-Generaal wordt in Leiden de bijbel vertaald in het Nederlands. 
• De jonge schilder Rembrandt voltooit de Steniging van Stefanus. Joost van den Vondel schrijft Palamedes. Adriaen Valerius (Merck toch hoe sterk) overlijdt in Veere. 
• Nabij Manhattan wordt Fort Amsterdam gebouwd.

HET JAAR 1624

• Opnieuw breekt de pest uit. Van Gastel zijn geen sterftecijfers bekend, maar in Rijsbergen gaan 223 van de 900 inwoners dood en in Roosendaal sterft een kwart van de bevolking: 900 doden! 
• En dan ligt onze streek nog immer volop in de frontlinies van de oorlog. De troepen van Maurits, prins van Oranje vernielen in oktober alle heulen en bruggen in het Land van Gastel om de hernieuwde opmars van de Spanjaarden te stuiten. 
• De Spaanse veldheer Ambrogio Spinola arriveert eind augustus met 18.000 soldaten voor de stad Breda om er de Staatsen te verdrijven. Hij hongert de 6309 stedelingen uit. Als in de winter de waterstand stijgt, zetten de Spanjaarden de bestorming van Breda in de wacht. Maurits trekt met een legereenheid weg uit Made naar een meer veilige plek nabij Gastel. Frederik Hendrik verschanst zich in de winter ten noordoosten van Breda in Sprang. 
• Vermelding van huis van Cornelis Janssen van Breda op Kuivezand en gesitueerd ‘omtrent de cappelle’. 
• Cornelia van der Meeren, weduwe van Arnoud van Stembor overlijdt te Oudenbosch.
• In februari brandschat de Bergse markgraaf Hendrik van den Bergh met een Spaans leger de Veluwe en graafschap Zutphen, doch de aanval wordt afgeslagen. 
• Twee successen van de West-Indische Compagnie: het schip Nieu Nederlandt met aan boord 30 Brabantse en Waalse families komt aan in Manhattan en zullen er Nieuw-Amsterdam stichten. En admiraal Jacob Willekens en vice-admiraal Piet Heyn veroveren Salvador, de Braziliaanse hoofdstad. In de Republiek wordt de verovering met vreugde ontvangen.

HET JAAR 1623

• Het Staatse leger houdt huis in Gastel: muur van het kerkhof rondom de kerk verwoest, poorten verbrandt. Het kerkdak is door ontelbare granaten geschonden. De Staatse soldaten onder leiding van Peter Ernst Van Mansfeldt en hertog Christiaan van Brunswijk slaan alle ruiten van de kerk in. Omdat eerder muitende en deserterende Spaanse soldaten van alles vernielen verkeert de toren in zo’n slechte staat dat ze dreigt in te storten. De strooptochten der soldaten bemoeilijkt landdeken Van Hesselt om sommige parochies te bezoeken. Over Halsteren schrijft hij ‘ik heb twee keer getracht er te komen, het is me niet gelukt.’ 
• In opdracht van prins Maurits wordt in Willemstad een buitenverblijf en jachtslot in Hollandse renaissancestijl gebouwd onder de naam Prinsenhof. Bouwmeester is Willem Arentssen van Salen uit Den Haag. 
• Jan Pieterszoon Coen draagt het gezag over Nederlands-Indië over aan Pieter de Carpentier; Coen keert terug naar Nederland. 
• Claes Michielsz Bontenbal wordt in Rotterdam onthoofd op straffe van samenzweren tegen prins Maurits. Een aanslag op het leven van de prins door Reynier en Willem, twee verbitterde zonen van Van Oldenbarnevelt, wordt verijdeld. Maurits zelf tracht opnieuw Antwerpen in te nemen. Het praalgraf van zijn vader Willem van Oranje in de Nieuwe Kerk van Delft is eindelijk gereed. 
• Nieuwe dichters bloeien op: Constantijn Huygens brengt De uytlandighe herder uit, Joost van den Vondel Het lof der zeevaert.

HET JAAR 1622

• Het Beleg van Bergen op Zoom betrekt ook Gastel in het oorlogsgebied. De vele granaatinslagen brengen forse schade aan de Gastelse Kerk toe. Het dwarskoor en dak moeten nodig hersteld worden. 
• De kerk heeft liefst zeven altaren: hoogaltaar, H. Maagd, H. Anna, H. Kruis, H. Laurentius, H. Gregorius en H. Petrus. Alle opbrengsten van deze altaren zijn echter verduisterd. Pastoor van Hesselt vermoedt dat de gemeente meer gesteld is op het Armbestuur dan op de kerk. Wekelijks is er een mis voor Joannes Jansz Biersteker. Koster/schoolmeester Petrus Andriessen uit Tilburg heeft in de winter 120 scholieren, in de zomer geen. 
• Spinola is terug en poogt Bergen te heroveren, onderbevelhebber Velasco slaagt erin Steenbergen in te nemen. Maar de protestanten houden de Bergse poorten gesloten. De stad houdt stand dankzij bevoorrading aan de westkant. De jonge Michiel de Ruyter komt per schip naar Bergen en neemt het kamp van Spinola onder vuur. Op 2 oktober ontzetten prins Maurits en graaf Peter Ernst van Mansfeld de stad. Daarna Breda en via Etten-Leur, Hoeven, Gastel en Roosendaal is op 7 oktober het hele gebied van Spaanse soldaten bevrijd. Spinola verliest 5000 manschappen nog eens 2500 deserteren of vragen asiel aan in Bergen. Niet eerder was de desertie zo hoog onder de Spanjaarden. Voor de Spanjaarden de derde mislukte aanval op Bergen, voor prins Maurits het eerste succes na de hervatting. Aan het Beleg ontleent Bergen het lied Merck toch hoe sterck van de Zeeuw Adrianus Valerius. 
• De molen op Kuivezand is voor 200 pond hersteld door een molenmaker uit Oosterhout. 
• Na een beleg van vijf maanden herovert Spinola Gulik. 
• Begin van de Hollandse Zending oftewel het katholieke geloof overbrengen in de Noordelijke Nederlanden.

HET JAAR 1621

• Einde van het Twaalfjarige Bestand. Soldaten keren in groten getale terug. Staatse troepen van Graaf Peter Ernst van Mansfelt zijn gelegerd in Oud Gastel om Bergen op Zoom te ontzetten. Soldaten richten zware schade aan de molen en molenhuis Kuivezand aan. 
• Johannes Larlo, priester uit bisdom Antwerpen, wordt naar Gastel gezonden. Waarschijnlijk omdat Van Hesselt als landdeken niet constant in Gastel kan zijn. Larlo moet zich door het opgelaaide conflict wel geregeld schuil houden. Van Hesselt brengt zijn jaarlijkse verslag uit.
• In Klundert bouwt Melchior van Harbach in opdracht van prins Maurits een fraai raadhuis. 
• De hernieuwde oorlogshandelingen betekenen ook de doodsteek voor het veer Oudenbosch-Dordt. Zevenbergen neemt die rol over, de waterweg tussen Holland en Brabant is daar korter. 
• Landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden Albrecht van Oostenrijk overlijdt. 
• Jan Pieterszoon Coen houdt een bloedige exercitie op de Banda-eilanden teneinde de nootmuskaat weer aan de VOC toe te eigenen. Hij sticht ook Batavia. 
• Hugo de Groot ontsnapt via een boekenkist uit Slot Loevestein en vlucht naar Parijs. 
• Hendrik van den Bergh, markgraaf van Bergen op Zoom begint het Beleg van Gulik. Sluis doorstaat een aanval van de Staatse troepen. 
• Wiskundige/landmeter Willem Snellius van Royen doet een graadmeting tussen de kerktoren van Alkmaar en Bergen op Zoom om zo de omtrek van de aarde te bepalen. 
• De Spaanse koning Filips III overlijdt; dansen, dichten en de jacht zijn hem liever dan politiek. Zijn 16-jarige zoon Filips IV volgt hem op. Anderen dringen aan om de oorlog te hervatten, dus brengt Spinola zijn leger in de Nederlanden weer tot 60.000 man. De Spaanse veldheer beraamt een beleg op Bergen en krijgt steun van katholieken uit Halsteren.

HET JAAR 1620

• Deken Van Hesselt brengt de bisschop van Antwerpen jaarlijks verslag uit van de staat van de kerken in districten Breda en Bergen op Zoom. Gastel telt dan 45 hervormden en 640 communicanten. 
• Er komt een muur rondom het kerkhof. Het tabernakel van het Heilig Sacrament is nog steeds vernield. De jaarrekeningen van het Kerk- en Armbestuur worden door een secretaris beschreven en in bijzijn van pastoor, drossaard en schepenen steeds voorgelezen. 
• De materialen van de oude sluis aan de Visserskreek worden verkocht. 
• De Meir krijgt meerdere huizen. Adriaen Jan Rommenssen bouwt een huis en Dionysius Adriaensse van den Ende een boerderij ‘mette opgaende bomen gelegen opten Meer’. 
• Kuivezandse molen is doorverkocht aan Govaert van Steenhuijs. 
• Nieuwe cijnsboeken over Gastel ziet het licht. In dat van Oud Gastel staat het perceel hoeve Heinsberg apart beschreven. Het cijnsboek voor Oud Gastel is gemaakt door Jacob Adriaensz Hootsmans, Jan Jans. Van Vlimmeren, Cornelis Claesz. Van Etten, Lambrecht Cornelisz de Wilde, Henrick Jansz. Vos, Sijmon Bertelsz. en Adriaen Quirijnsz. Voor Nieuw Gastel zijn dat Cornelis Wouter Oomen, Claes Clop, Laureijs Mertens en Adriaen Jacobsz. Weert. Adellijke families als die van Claijs van Etten, Jan van der Maeren, meester Willem van der Maeren en Jan van der Dilft hoeven geen cijns te betalen aan de heer van Bergen. Het Markiezaat van Bergen is met 295 ha. grootgrondbezitter in Gastel. Dan volgt dijkgraaf Arnout van Stembor (103), Jan Maes (61), Jacob Adriaens Hootsman (60), Erfgenamen Claes van Etten (60), de abdij St. Bernard (51) en Sint Lijsbetten Gasthuijs buijten Bergen (20). 
• Louise de Colligny, de vierde echtgenote van Willem van Oranje overlijdt op 65-jarige leetijd. Universeel wetenschapper/wiskundige Simon Stevin sterft op zijn 75e. 
• De Bergse zeevaarder Joris Spilbergen overlijdt. 
• De Amsterdamse burgemeester Frederick de Vrij gooit sinterklaaskraampjes op de Dam omver. Hij ziet het feest als ‘paepse stoutigheden’.

HET JAAR 1619

• In Oudenbosch benoemt de hervormde kerkenraad een eigen schoolmeester, waar ook de protestantse kinderen uit Gastel en Hoeven voortaan heen gaan. De Kerkenraad verzoekt het Gastelse en Hoevense dorpsbestuur hieraan mee te betalen, maar zij weigeren dat. De kwestie wordt voorgelegd aan de Raad van State. 
• In Van Hesselts visitatierapporten worden de kerkgangers van Nieuw Gastel niet opgenomen, daarom zijn er plots maar 70 protestanten, waarvan 20 aan het Avondmaal deelnemen. 
• Voormalig pastoor van Gastel Matheus de Coster overlijdt in de abdij van St. Bernard. De ingelanden steunden hem gedurende zijn pastoraat, want de man had het niet breed. 
• Johan van Oldenbarnevelt wordt op last van de Staten Generaal in Den Haag onthoofd. Tot de beul zegt hij: ‘maak het kort.’ De raadspensionaris zou het Nederlands staatsbestel willen hervormen, hij dient geen gratieverzoek in omdat daarmee schuld bekend zou worden. Zijn ‘handlangers’ Rombout Hogerbeets en Hugo de Groot worden in Slot Loevestein gevangen gezet. 
• De pest treft Brassschaat waar slechts 29 families overleven. 
• Nederlandse vluchtelingen richten in Antwerpen de Remonstrantse Broederschap op. 
• Als nieuwe gouverneur van Nederlands-Indië sticht Jan Pieterszoon Coen Batavia. 
• Het schip van Willem Bontekoe explodeert in de Straat van Soenda als buskruit vlam vat, Bontekoe overleeft de ramp. 
• Eerste inscheping van Afrikanen naar Amerika: begin van de slavernij.

HET JAAR 1618

• Het aantal protestanten in de parochie Oud Gastel groeit volgens de visitatieverslagen van pastoor Van Hesselt en aartsdiaken Cornelius de Witte naar 200. Door hen overigens ketters genoemd. Er zijn dan 600 kommunikanten. De Gastelse kerk krijgt een beter altaar retabel. Verder is het gebedshuis geplaveid en zijn de zuilen versierd met de heilige apostelen, bekostigd door de parochianen. Een nieuw, kostbaar uurwerk wordt zelfs gekocht. De pastoor heeft ook behoefte aan een nieuw kazuifel. Cornelis Jansse Lantmeter bouwt een huis op de Meir, 14e hoek/95, kort daarna brouwerij geworden, die in handen komt van jonker Anthony Proost en ook Adriaen Paessens bouwt ‘een stede lants gelegen op de Meire’. Anthony Proost is afkomstig uit het invloedrijke geslacht, dat in Het Hof gaat wonen. De familieleden zijn klein van gestalte, later worden mannen van klein postuur in Gastel ook wel ‘Een Proostje’ genoemd. De Gastelse families Proost en De Pottere nemen belangrijke posten in als schout, secretaris of dijkgraaf. 
• Molenaar Bastiaen Aertssen Paijsen bouwt een molenhuis op Kuivezand. 
• In Brussel overlijdt Filips Willem, prins van Oranje, oudste zoon van Willem van Oranje en heer van Breda/Steenbergen. Zijn naam is verbonden aan de polder tussen Stampersgat en Princeland waarvoor hij in 1605 opdracht geeft. Zijn wens is begraven te worden in een van zijn geliefde steden het dichtst bij zijn overlijden: of Orange, of Breda of Diest. Het wordt Diest. Zijn halfbroer Maurits wordt dan prins van Oranje. Deze pleegt een soort staatsgreep: hij zet Johan van Oldenbarnevelt en Hugo de Groot gevangen. 
• Anthonis Spruyt, een 31-jarige deserteur uit Duinkerke wordt door Fijnaarts schepenbank veroordeeld tot radbraking wegens een drievoudige moord op de zwangere Mayken. 
• Onderwijzer Willem Bartjens moet kinderen in Zwolle de Franse taal leren. 
• Casper van Hilten brengt de eerste krant in de Nederlanden uit: Courante uyt Italien ende Duytschlandt geheten. 
• Kort voor zijn zelfdoding brengt Bredero nog De Klucht van de Molenaar uit. Zijn lijfspreuk: ’t Kan Verkeren.

HET JAAR 1617

• Volgens het visitatieverslag van landdeken/pastoor Van Hesselt telt de parochie Oud Gastel 570 communicanten (parochianen, die hun paasplicht hebben vervuld) en is ze al voor een derde deel protestant (ketters noemt Van Hesselt ze) geworden. Dat is inclusief de lauwen of weifelaars. Het dorpsbestuur is katholiek. 
• De scholen zijn het bolwerk van de Roomse godsdienst, aldus Van Hesselt. De pastoor klaagt dat schoolmeester/koster Petrus Andreae op zondag geen school houdt, terwijl dan juist catechismus gegeven wordt. Hij probeert de 140 kinderen met kleine presentjes na de kerkdienst naar de school te lokken, al voelen ouders er vaak weinig voor. Zij hebben liever dat hun kinderen spelen op feestdagen. Het is de school van het dorp. De kerk- en armmeester zijn eerzame en katholieke mannen. 
• Van Hesselt beschrijft in het verslag ook de toestand van de kerk, waarvan het tabernakel van het Heilig Sacrament verwoest is. Wel is er een tinnen monstrans, een zilveren ciborie en dankzij aalmoezen van de bewoners: een vergulde kelk (te danken aan overleden pastoor Gobbinx van Breda) en gewijde oliën bewaard op het hoofdaltaar in een houten kast. In het kruiskoor zijn vier altaren: Goddelijke Maagd, Heilige Anna, Heilig Kruis en Heilige Laurentius. Alle inkomsten uit heilige missen zijn echter verloren gegaan. De sacristie is verwaarloosd en de kerk nog niet ommuurd. De landdeken deelt de parochie in drie hoofdwijken in: Kuivezand, Overesselijk en De Meir en verder Nieuw Gastel met zijn uitlopers. Ze hebben een tafel van de Heilige Geest (Armbestuur) met weinig opbrengsten. Eerste vermelding hoekpand Markt-Dijkgat onder de naam De Drie Koningen met als eigenaar Dirck Henrixen Laets alias Speelman. Vroegste bewoning bekend van de Langenbergsestraat met de boerderij van Jacob Pitsersen Engelsman. 
• De Bergse zeevaarder Joris Spilbergen overlijdt. 
• De verhoudingen staan al op scherp, maar met de aangenomen Scherpe Resolutie staat Johan van Oldenbarnevelt rechtstreeks tegenover stadhouder Maurits. 
• Bredero schrijft De Spaenschen Brabander en richt samen met Samuel Coster en P.C. Hooft de Eerste Nederduytsche Academie Amsterdam op. 
• Een eerste pijpmaker begint in Gouda.

HET JAAR 1616

• Abt/bisschop Johannes Malderus houdt woord: de eerder verwoeste St. Bernardsabdij van Hemiksem is onder zijn hoede hersteld en herbouwd. De monniken keren op 31 oktober terug uit het refugiehuis te Coolhem/Puurs. Lucas van Uden maakt er een schilderij van. 
• Landdeken van Hesselt ‘visiteert’ jaarlijks de kerken en parochies van het Markiezaat en brengt daarvan verslag uit. Hij bezit ook landerijen en goederen; hij machtigt zijn broer Hendrick in Aalst de pachthoeve te verhuren.
• Ondanks het Twaalfjarig Bestand komen Lichtenvoorde en het kasteel van Borculo toch in handen van de Staatse troepen.
• Willem Cornelisz Schouten en Jacob le Maire varen om Vuurland, noemen het Kaap Hoorn naar de geboorteplaats van Schouten. Dirk Hartog ontdekt een eiland aan de westkust van Australië.
• Galileo Galilei moet zijn bewering dat de aarde rond is en om de zon draait van paus Paulus V intrekken.
• De Britse koning Jacobus doet afstand van de Zeeuwse steden Brielle, Vlissingen en Rammekes, eertijds opgeëist voor steun met de Watergeuzen.
• Brits toneelschrijver William Shakespeare overlijdt op z’n 52e verjaardag. Op dezelfde dag laat ook Miguel de Cervantes Saavedra, schrijver van Don Quichote, het leven.
• Maria van Nassau, in 1556 in Breda als derde kind van Willem van Oranje en Anna van Egmont geboren, sterft op haar zestigste in Buren.
• De Antwerpse lakenkoopman Pieter van den Broeck brengt als eerste koffie vanuit het Arabische Mokka mee naar de Nederlanden.

HET JAAR 1615

• In de visitatierapporten van landdeken van Hesselt aan bisschop Joannes Malderus maakt hij gewag van talrijke moeilijkheden, zelfs kwellingen. Een bewijs dat de sfeer tussen katholieken en protestanten steeds grimmiger wordt, komt op 24 mei tot uiting. Pastoor van Hesselt is dan uitgenodigd door de secretaris om naar Princeland te komen. Op de Markt van Dinteloord komt het tot een stevige woordenwisseling tussen pastoor Van Hesselt en predikant Van Sundert. De laatste wil een openbaar dispuut over wie de waarheid onderwijst en uit welk Heilig Schrift. ‘Zijt gij hier gekomen om mijn onontwikkelde mensen te verleiden? Laten we naar dat plein gaan en openlijk in bijzijn van het volk disputeren.’ De predikant eindigt met de woorden: ‘Ik zal u hier op het land wel leren ketteren!’ De dominee laat Donckers, een Bredase burger die met Van Hesselt is meegekomen, zelfs opsluiten. De pastoor vertrekt ijlings naar Gastel. Later dit jaar laat hij land in Cralijck onder Nieuw Gastel bezetten. 
• Jan Janss Stamper helpt de timmerman met de bouw van de sluis op het Gat. 
• Eerste vermelding van herberg in de Vossestraat met eigenaar Huijbrecht Cornelisse de Bijle, later Het Wezensteeke. 
• De beenderen van de martelaren in Brielle worden in het diepste geheim door minderbroeders opgegraven en naar Brussel overgebracht.
• Pieter Both, de eerste gouverneur-generaal van Nederlands Indië slaat met zijn schip te pletter voor de kust van Mauritius en verdrinkt. 
• In Groenlo wordt het eerste Grols bier gebrouwen. 
• De Alkmaarse technicus Cornelis Drebbel test zijn uitvinding op de Theems in Londen: een onderzeeboot.

HET JAAR 1614

• Na herstel aan de sluis bij het ‘Groot Gat’ volgt nu herstel van de sluis bij het ‘Klein Gat’. Het gat wordt gedicht en de oude sluis wordt door een andere vervangen. 
• Huizenbouw zet zich ook in Gastel in. Bijvoorbeeld de vroegst bekende bewoning in de 14e Hoek nr. 24 oftewel Meir door Jan Lauwen van Etten. Ook een eerste vermelding pand Ridder van Sint Joris op Markt 5 in handen van Jan Adriaenssen Roscam. 
• Op het rekest van Gastel in het Markiezaat van Bergen op Zoom besluiten de Staten nog voor drie jaar de 12 stuivers te continueren, die de magistraten van Gastel mogen leggen op iedere ton bier die in het dorp wordt gesleten. 
• Op Kuivezand staat een veldkapelletje. 
• Drossaard Antoni van Stembor matigt zich rechtsmacht aan in de St. Maartenspolder. De Raad van Brabant wijst echter vonnis ten gunste van de ingelanden. 
• Maria Elisabeth I Clara van den Bergh wordt markiezin van Bergen op Zoom. Ze is de tweede dochter van wijlen Maria Mencia van Wittem en Herman van den Bergh. 
• De Bergse zeevaarder Joris van Spilbergen vertrekt voor een wereldreis. 
• De Juffrouwen polder onder Heijningen komt gereed. 
• Eerste vermelding De Heen bij de aanleg van de Heense Polder. 
• Op Vlieland wordt de Noordsche Compagnie opgericht voor de walvisvangst. 
• Groningen krijgt een Universiteit.

HET JAAR 1613

• In de storm van 13 januari wordt de sluis van Coppenberg bij Oudenbosch ernstig bedreigd, met man en macht lukt het de sluis met balken vast te zetten en metselaars herstellen het voor zes tonnen bier. Bier wordt in de Nederlanden veel gedronken; gemiddeld zo’n 250 liter per jaar, het is dan ook gezonder dan drinkwater. 
• Op 20 oktober ziet een alerte Adriaan Wouters dat de sluis van de Visserskreek – Grote Sluis geheten – gevaar loopt. Ze wordt hersteld met een bussel mos door o.a. Jan Janss Stamper, hij had een hoeve in het gehucht aan de rivier. 
• Pastoor Van Hesselt (Hesselius) wordt tevens landdeken van dekenaat Bergen op Zoom. Van Hesselt sluit een lening van 200 gulden met de pastorie als onderpand. 
• Maria Mencia van Wittem, markiezin van Bergen, overlijdt, twee jaar na haar eerste man. Kort ervoor verkoopt ze de wederom ondergelopen schorren van Standdaarbuiten en de Keene Vaart aan Jan Aertss Buijs, burgemeester van Geertruidenberg. Het wordt de Mancia Polder. 
• Amsterdam begint aan de grote uitleg met het graven van Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht, nodig voor de snelgroeiende bevolking. Wel gaan er zo’n 100 dranklokalen dicht vanwege ontduiking bieraccijns. 
• Aartshertogen Albrecht en Isabella erkennen in Gent de eerste schermclub ter wereld: hoofdgilde van Sint Michiel. 
• In Goes worden twee predikanten afgezet omdat ze zich willen bemoeien met politiek en geneeskunde. 
• Zeevaarder Piet Hein is na 4,5 jaar expeditie naar de Molukken terug in Nederland.

HET JAAR 1612

• De schepenbank van Oud Gastel wijst de grond waarop de Quirinuskapel staat in volle eigendom toe aan pastoor Van Hesselt, eerder weigert de eigenaar roggerente te betalen. 
• Markiezin Maria Mencia van Wittem, weduwe van Herman van den Bergh, hertrouwt met graaf Willem van Melun. 
• De Markies stelt regels van bestuur en rechtspraak voor  alle steden en dorpen van het Markiezaat op.
• Lambrecht van Hesselt, vader van de pastoor Hesselius, haverkoopman van beroep, sterft. Hij laat vrouw en zeven kinderen na. 
• De Staten-Generaal leggen de katholieken per plakkaat meer beperkingen op: geen buitenlandse katholieke scholen bezoeken, geen katholieke plechtigheden en geen buitenlandse katholieke priesters toelaten. 
• Na vijf jaar bemalen valt de Noordhollandse Beemsterpolder droog. 
• De eerste walvisvaart bij Spitsbergen door Willem Cornelisz van Muyden is geen succes, het ontbreekt aan kennis over de zoogdieren. 
• Toneelschrijver Gebrand Bredero schrijft De Klucht van de Koe. 
• Amsterdam breidt opnieuw uit met nu de Jordaan. De stad bloeit door de scheepvaarttechnologie, wereldhandel – vanaf nu ook met Turkse Rijk – en rijke Antwerpenaren, die na de val van hun stad in 1585 hierheen trokken.

HET JAAR 1611

• De erfgenamen van Michiel van der Hulst (geslacht Van Etten), die ooit gronden in de polder Heerjansland bezaten dragen na bijna 20 jaar touwtrekken bij in de kosten der herbedijking. Kapelaan Theodorus Simons, voorheen pastoor van Ressel, is benoemd in Gastel. En ook Cornelius Segers doet er diensten bij afwezigheid van Hesselius. 
• Markies en graaf Herman van den Bergh, oomzegger van Willem van Oranje, overlijdt. 
• In de abdij van Hemiksem komt bisschop Johannes Malderus langs. Hij belooft de kloostergebouwen te herstellen opdat de bernardijnen kunnen terugkeren uit Coolhem. 
• In deze rustiger tijden keren ook de wolven terug in het Land van Gastel. In een Ettense dorpsrekening staat dat aan Huijbrecht Antonis Geertsen zes Rijnsguldens wordt betaald voor het plaatsen van vangnetten ‘int jaghen van de wolff inden Noorthoek tussen Oud Gastel en Oudenbosch.’ 
• De ingelanden dragen een eerste keer bij aan kerkherstel van Gastels Spaanse kerk. In de jaren daarna gebeurt dat opnieuw.
• De aartshertogen Albrecht en Isabella van Oostenrijk vaardigen het Eeuwig Edict van 1611 uit, een wetboek voor de Zuidelijke Nederlanden met de verplichting alle doopsels, huwelijken en begrafenissen te laten registreren door de kerk.
• De Duivelsbrug bij Ginneken bekend uit een legende uit 1306 wordt aangelegd.
• Ontdekkingsreiziger en koopman Jan Huygen van Linschoten sterft. 
• Johannes Pontanus schrijft het eerste boek over de geschiedenis van Amsterdam.

HET JAAR 1610

• Ene Jan Janss Stamper neemt een deel van het schoonmaken van de sluisvliet aan, zijnde de belangrijkste waterlozing van polder Heerjansland. Hij is ook polderbestuurder. Zijn achternaam is een mogelijke verwijzing naar de naam van het nieuwe dorp. 
• In waterschap stukken staan vier sluizen vernoemd: Overesselijk, bij hoeve Jacob ’s Grauwen, aan het Nieuwedorp en de al langer bestaande bij Coppenberg. 
• Eigenaar van grond bij de Quirinuskapel weigert roggerente te betalen, waarop pastoor Arnoldus van Hesselt beslag laat leggen op het perceel.
• De bisschop van Antwerpen J. le Miraeus draagt fondsen tot onderhoud kerk en pastoor van het verdwenen Nieuw-Gastel over aan Oud Gastel.
• Nicolaas Visscher maakt een kaart van Westelijk Noord-Brabant, waarop (abusievelijk) nog wel de kerk van Nieuw Gastel staat maar ook al Stoutersgat en de Princeland-polders.
• Een volgende vloed treft ons land, de Emerentiavloed van 23 januari. Het noorden wordt het meest getroffen, maar ook Dordrecht en Rotterdam houden het niet droog. 
• Het Twaalfjarig Bestand brengt enige rust, dankzij aartshertogen Albertus en Isabella kunnen katholieken ook in onze streek wat vrijer ademhalen hoewel het gebied in Staatse handen is. Een kortstondig beleg is er wel bij Utrecht, maar daar wordt het opstandige stadsbestuur zonder bloedvergieten afgezet. 
• Astronoom Galileo Galilei ontdekt vier manen van Jupiter. 
• Heksenprocessen worden veelvuldig gevoerd in het Gelrese Bredevoort, dit jaar tien heksen tot brandstapel veroordeeld. 
• Zeevaarder Harpert Tromp sneuvelt op weg naar Guinee tegenover een Engelse zeerover, 3-jarige zoon Maarten wordt als kajuitjongen gevangen genomen.

HET JAAR 1609

• De polder Heer Jansland ontvangt nog een dijkschot van 24 stuivers per gemet, geen onoverkomelijke last voor de landbouwers. 
• Een volgende dijkage ten westen van Stampersgat geschiedt onder hoede van de prins van Oranje en wordt daarom Prinsland genoemd met aan het eind een gepland dorp: Dinteloord. Hier komen vooral hervormden te wonen, de roomsen van het dorp zijn op de kerk van Gastel aangewezen. 
• Uit een kaart (reglement) met 27 artikelen en regels blijkt dat Gastel een gilde heeft: het gilde van Sint Sebastian van Gastel. Een passage uit deze ordonnantie gaat als volgt: ‘….gesellen van de schutterije van den Heijligen Martelaer St. Sebastiaan onser Heerlicheijts ende dorps van Gastel…’ 
• Nu de pest wat langer weg blijft en het Twaalfjarig Bestand op 5 mei in gaat, keren veel inwoners terug naar hun geboortedorpen, ook in Gastel. Het veer Oudenbosch komt ook weer in de vaart. 
• Het Markiezaat komt weer aan de rechtmatige eigenaren – markiezin Maria van Wittem en haar man Herman van den Bergh – terug. 
• Filips Willems, inmiddels ook heer van Breda, bereikt in Brussel een akkoord met zijn halfbroer Maurits over het erfdeel van hun vader Willem van Oranje. Deze in Spanje opgegroeide Filips Willem herstelt de Roomse kerk in Breda, maar respecteert de machtspositie van de gereformeerden in de stad. 
• Door de zeevaarders wordt Amsterdam een internationale havenstad en moet de nieuwe wisselbank uitkomst bieden en een einde maken aan de chaotische toestand in het muntwezen.
•  Botanicus Carolus Clusius (van de eerste tulp in Nederland) overlijdt. 
• De jonge geleerde Hugo de Groot schrijft een boek met als stelling dat de wereldzeeën van iedereen zijn.

HET JAAR 1608

• Nog altijd brengen de Gastelse parochianen aanzienlijke offers voor kerkherstel. Uiteindelijk slaagt pastoor Van Hesselt erin het parochieleven te herstellen. Hij laat de kerk plaveien en muurschilderingen aanbrengen. 
• Lodewijk de Pottere, slotheer van Grimhuijsen, overlijdt op 20 februari te Fijnaart. Hij is begraven in de kerk van Gastel in de grafkelder van zijn schoonvader François van der Zande. 
• Nieuw-Gastel wordt in 15 hoeken ingedeeld: Beginnende aan Deurlegt tot op de Hesselijck; Beginnende van Baltens straetken wesende het Rietschot; Den Hoogen Acker; Vande Hesselijck totten Veerschen wegh toe; Den Bempt; Streckenden van den Veerschen totten Dorpsen weg ofte Cleijstrate; van de Cleijstrate oft Dorpsen wegh tot Groot Onwillen wegh nu genaempt Jan Quirijnssen wegh; van Jan Quirijnssen tot den Visschers creekcke en Creeck-wegh; Vissers-creecke wegh tot aenden Barlaecksen wegh; tussen de wegh van de Gemeijnte enden Oudendijck; wegh vant nieuwe dorp tot opden Emer ende wegh van Breijns aen de dijck; wegh van Breijns tot den Pietschen weght en soo oostwaerts tot Pietercelen keet aende seedijck Pietschen wegh suijdwaerts op tot de Cralijckstraet tot het gescheijt van Oudt ende Nieuw Gastel; beginnende Pieter Celen keete suijdtwaerts tot den Oudendijck. Totaal 613 percelen. 
• Zeevaarder Joris Spilbergen vestigt zich in Bergen op Zoom. 
• De Spaanse veldheer Ambrosia Spinola komt aan in Rotterdam om te gaan onderhandelen. In ’s Gravenhage verlopen de vredesonderhandelingen stroef: knelpunten blijven religie en de Nederlandse handel op Indië. 
• Lenzenslijper Hans Lipperehey uit Middelburg vindt de verrekijker uit en laat hem zien aan graaf Maurits die verbaasd is dat hij op de kerkklok van Delft kan zien hoe laat het is. 
• Wiskundige Simon Stevin publiceert Wisconstighe Ghedachtenissen en ontwerpt een zeilwagen, eveneens door Maurits getest.

HET JAAR 1607

• De naam Nieuw Gastel raakt meer en meer in onbruik. Wel nog aanduiding met de vroegste naam ’t Nieuwe Dorp. 
• De inkomsten van het Markiezaat voor de polder vervallen, de grote werken zijn voltooid; het waterschap gaat over op normaal beheer. Maar de sluis bij Overesselijk is nog lang niet klaar, wel is het hout van de oude sluis verkocht. 
• Drossaard en dijkgraaf Arnould van Stembor overlijdt op 17 september en wordt onder de Oudenbossche kerk begraven. Veertig jaar is hij drossaard geweest. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Jonkheer Antoni van Stembor. De drossaards wonen in Oudenbosch en besturen de dorpen Gastel, St. Maartenspolder, Hoeven, Rucphen, Zegge en Standdaarbuiten. 
• De Staten-Generaal roepen 9 mei uit tot vasten- en biddag omwille van een mogelijke vrede. 
• De Koepelkerk van Willemstad is gereed, het is de eerste protestantse kerk in de noordelijke Nederlanden. 
• Een verrassingsaanval van de Nederlandse zeevloot op de Spaanse bij Gibraltar. Bij deze Slag laat admiraal Jacob van Heemskerk het leven. Maar de verliezen aan Spaanse zijde zijn groter: 4000 doden tegenover 100 Nederlanders. 
• In Londen brengt Shakespeare King Lear ten tonele.

HET JAAR 1606

• De Gastelse kerktoren ligt geheel open. Balken zijn verrot, muren kromgetrokken en gescheurd. Burgemeester, schepenen en kerkmeesters van Oud Gastel vragen extra bijdrage voor torenherstel. De ingelanden wijzen het aanvankelijk af, Gastel moet tevreden zijn met de vroegere giften. De pastorie/waterhuis is wel hersteld. 
• Op 29 oktober wordt na lang aarzelen door hemzelf, ondanks aandringen van de schepenen, wereldheer Arnoldus van Hesselt tot pastoor benoemd. Ook wel Hesselius genoemd. Eind van het jaar zijn de schepenen zeer tevreden over deze man, ze schrijven de bisschop dat hij de volle tienden verdient. 
• De parochie van Nieuw Gastel is haast ongemerkt verdwenen en opgegaan in die van Oud Gastel. Een aantal naar veiliger oorden uitgeweken Gastelaren vanwege de Spaanse plunderingen en de pest, keert alsnog terug naar het dorp. 
• Pieter Proost wordt secretaris van Gastel; hij huwt tevens Henrica van Steenhuys, geparenteerd aan het geslacht De Pottere, woonachtig op slot Grimhuijsen. 
• Filips van Hohenlohe, Duits legeraanvoerder in Staatse dienst is in de laatste jaren verlamd geraakt en overlijdt te IJsselstein. Hij is in 1583 verantwoordelijk voor de dijkdoorbraken bij Nieuw-Gastel. 
• De Gelderse edelman Walraven van Wittenhorst is in Den Haag voor vredesonderhandelingen. Van Oldenbarneveldt wil wel, maar Maurits voelt er niets voor. De strijd is nu in het oosten bij Bredevoort, Lochem en Grol, waar Spinola successen boekt. Een aanval op Sluis door Du Terrail mislukt omdat de kerkklok niet slaat. 
• Ontdekkingsreiziger Willems Jansz ontdekt met zijn schip De Duyfken Australië: Kaap York.

HET JAAR 1605

• Prins Filips Willem zet zo’n 6000 arbeiders aan het werk voor de aanleg van een dijk tussen Roosendaalse Vaart (Vliet) en Dintel. De dijkwerkers verblijven in keten aan de Visserskreek, Daar staan enkele huizen voor schippers en vissers aan de Visserskreek vanwege het veer op Fijnaart, westelijk van waar Nieuw Gastel ligt/lag. Daar wordt de dijk aan het Barlake hersteld. Feitelijk ontstaat van wat later Stampersgat (kortstondig ook Stoutersgat) is gaan heten. Mogelijk afgeleid van een woonachtige boer Stampers of Stouters. 
• Een dubbele sluis moet aangelegd worden voor 6000 gulden. Het Spaanse leger vordert nota bene 14.000 gulden voor de aanleg. Bovendien breekt de pest uit, zodat het merendeel van de huislieden sterft en veel landerijen onbebouwd liggen. De lasten wegen zwaar; de pachters kunnen de Markies niet langer betalen, desondanks moet de penningmeester van de ingelanden 3000 gulden bij hen vorderen. De polderbewoners vragen juist voor vijf jaar vrijdom. 
• Visitatierapport deken wijst uit dat de toestand in de Gastelse parochie diep treurig is en dat het Gastelse kerkgebouw in elkaar dreigt te storten. En het hoofdaltaar heeft slechts vier kleine beelden, volgens de deken ‘niet passend voor zo’n beroemde plaats’. De deken merkt ook op dat Oud Gastel de parochie van Heerjansland zonder vorm van proces tot haar heeft getrokken en een pastoor heeft, die zijn plichten slecht nakomt. 
• Met de inpoldering van de Prinslandse polder in opdracht van prins Filips Willem ontstaat niet alleen Stampersgat, maar ook Dinteloord. Dat dorp wordt volgens het Flakkeese type ingericht en dient meteen een verzoek bij de bisschop in voor een eigen priester. 
• Graaf Maurits herovert kasteel Wouw op de Spanjaarden. Een veldtocht van Ernst Casimir van Nassau in opdracht van Maurits richting Antwerpen wordt terug geslagen. Twee mislukte aanvallen op Bergen op Zoom door de Franse banneling Du Terrail en bevelhebber Hericourt in opdracht van Spinola. De Bergse bevelhebber Paulus Bax wist de aanvallers te weerstaan.

HET JAAR 1604

• De pest slaat nu genadeloos toe in Gastel/Oudenbosch en omstreken. Volgens de overlevering zijn slechts vier gezinnen waar geen enkel familielid aan de ziekte overlijdt. Voor West-Brabant ligt de schatting op 4000 slachtoffers. 
• De opbrengst van de tienden groeit naar 1458 pond (een pond is ca. 6 gulden), de polder de ene helft de pastoor de andere helft. Al moet die laatste het wel afstaan aan de abdij. De ingelanden dragen bij in het onderhoud van de kerk: 100 gulden gaat naar de kerkmeester. 
• De houten sluis bij Hesselijk/Overesselijk wordt door Cornelis Houtemont uit Zevenbergen met Bredase timmerlieden vernieuwd en verdubbeld. 
• Francois van Slingerlandt, rentmeester Oostkwartier, sluit overeenkomst met Cornelis IJmants van Zuilant en Lawuereijs Pieterssen van Herck om op de plaats van de oude een nieuwe korenwindmolen te bouwen. 
• Antwerps bisschop Johannes Miraeus wordt ook abt in Hemiksem. Inmiddels telt de orde nog slechts 13 Bernardijnen. 
• Na een driejarig beleg capituleert Oostende voor militair strateeg Spinola; bijgevolg ontvluchten een kwart miljoen protestanten de zuidelijke Nederlanden. 
• Amsterdamse schoolmeester Willem Bartjens (Volgens Bartjens…) brengt rekenboekje De Cijfferinghe uit. 
• Een supernova is op 10 oktober met het blote oog waarneembaar aan de sterrenhemel. De geëxplodeerde ster krijgt de naam SN1604 mee.

HET JAAR 1603

• De helft van de tienden brengt de polder dit jaar ruim 1187 pond op (een pond is ongeveer 6 gulden), pastoor Matheus Costerius (De Coster) ontvangt de andere helft. 
• Burgemeesters, schepenen en de gemeente van Heerjansland vragen aan de polder om enige inkomsten van de ingelanden voor het betalen van de oorlogslasten. De ingelanden stemmen ermee in. 
• De pest keert in alle hevigheid terug. Oorlog, vreemd volk/soldaten in het gebied: het zijn dankbare voedingsbodems voor een nieuwe epidemie. Alleen al in Breda vallen 1823 doden, de pest treft Wouw en verspreidt zich snel naar Steenbergen. Daar wordt een wachter aan de haven gezet, die alle honden en katten van binnenkomende schepen vangt en meteen verdrinkt. 
• Anthony van Stembor wordt schout van Oudenbosch. 
• Strijd in de Straat Malakka bij Oost-Indië waar admiraal Jacob van Heemskerck piraterij pleegt op een Portugese koopvaarder. Het inspireert Hugo de Groot tot een verhandeling over het buitrecht. 
• De oorlog spitst zich toe op de Zeeslag bij Sluis, waarbij Federico Spinola jongere broer van veldheer Ambrogio Spinola sneuvelt net als ongeveer 800 andere Spaanse soldaten. Het Staatse leger verliest 47 man. Aan beide zijden worden galeischepen ingezet. 
• De Gorcumse broers Willem en Rutger van Est herschrijven het leven van de Martelaren van Gorcum. De Nieuw-Gastelse pastoor Luyckx komt er niet in voor.

HET JAAR 1602

• In Oud Gastel is Matheus Costerius pastoor. Hij heeft het niet breed, daarom staan de ingelanden de helft van de tienden af. 
• Pastoor Johannes Lelius, die zich vrijwel zijn hele pastoraat schuil houdt in Zevenbergen, overlijdt op 22 oktober. In september is ook Fredericus Jacobs, een monnik van de abdij van Stavoren tot bedienaar van Gastel benoemd, weldra vertrekt hij weer.
• Lodewijk de Pottere koopt nu pas het laatste een-derde deel van Slot Grimhuijsen van de erfgenamen van Francois van der Zande. De verkopende partij is Francois Piermans getrouwd met Anneken van den Zande. 
• Net als overal in het Markiezaat moet ook Gastel de voortdurende last van muiters uit Hoogstraten onderhouden. Voor ons dorp is dat 14.000 gulden. 
• Nieuwe poging aartshertog Albertus van Oostenrijk om Bergen terug te winnen. Maar Bergen op Zoom houdt zich vroom…met het stutten der Spaanse scharen. Het Markiezaat blijft weliswaar Staats, maar in geen enkele andere stad blijft het katholicisme zo massaal behouden als in Bergen. Trouwens in het hele Oostkwartier overstijgt het aantal protestanten nergens de 10 procent. Stichting de Verenigde Oostindische Compagnie om gezamenlijk handel te drijven in Oost-Indië. Startkapitaal: 6,4 miljoen gulden. 
• Beleg van Grave, stad geeft zich over aan de Staatse troepen. 
• Zeevaarder Joris Spilbergen meert aan in Ceylon; zijn missie is Frederik de Houtman bevrijden op Atjeh. Later vestigt hij zich in Bergen op Zoom.

HET JAAR 1601

• Nabij de Visserskreek (ook wel ’t Grote Gat genoemd) staat een keetje bewoond door ene Jan Huijbrecht Stamper. Bij de aanwassen buiten de zeedijk van Nieuw Gastel tussen de dijk en wat Prinsland gaat heten, begint een volgende inpoldering.  
• Kerkmeester Claes Cornelisse van Turnhoudt luidt de noodklok: vier pilaren aan de noordzijde van de kerk vallen om, zodat het hele kruiskoor dreigt in te storten. De bisschop van Antwerpen en ingelanden van Heer Jansland dragen elk 600 gulden bij voor kerkherstel. Maar de schade is groter door vele stortregens en ruw krijgsvolk. Gastelse parochianen hebben het geld er niet voor, zij zijn leeg geplunderd door rondtrekkende legers. 
• Adriaan van Bergen, bedenker van de list met het Turfschip van Breda, overlijdt. 
• Ontdekkingsreiziger Olivier van der Noort is de eerste Nederlander, die een reis om de wereld maakt. Na drie jaar keert hij terug in Rotterdam. Van de oorspronkelijke 248-koppige bemanning, komen er 35 terug. 
• Het bloedige, langdurige Beleg van Oostende begint. 

terug naar het begin van de pagina