De Veertiende Eeuw

Klik en ga naar het begin van de veertiende eeuw:

Of ga verder naar de vijftiende eeuw:

HET JAAR 1400

• Een nieuwe eeuw vangt aan. Nieuwe gronden in het Land van Gastel worden in gebruik genomen. Er komt meer bebouwing, de parochie groeit, zodat de behoefte aan een grotere kerk, waarschijnlijk meer westelijk van de bestaande kapel op Kuivezand, groeiende is. Mits nieuwe stormvloeden uitblijven… Gastel wordt door de parochies Hoeven en Oudenbosch als moederkerk beschouwd. Duidelijkheid of er op de huidige plaats al in de middeleeuwen een gebedshuis staat, wordt langzaamaan ontwaard.
• Jan van Polanen leent aan hertogin Johanna van Brabant een flinke som geld met als onderpand heerlijkheid Zundert. Beleggen, lenen en ruilen is vrij gewoon onder de hogere adel.
• Albrecht, graaf van Holland verleent Amsterdam het privilege om zelf (d.w.z. door aftredende burgemeester en schepenen) haar burgemeesters te kiezen: voortaan jaarlijks op 1 februari.
• Paus Bonifatius IX maakt van de eeuwwisseling opnieuw een Heilig Jaar. 
• Stadsbrand Den Bosch en Rhenen.

HET JAAR 1399

• Abt Jordaen verleent negen jaar na de eerste keer opnieuw aan Gastelaren Willem vander Mere en Jan Jansone van Overhesselake een moerconcessie in de parochie Hoeven: ten noorden van de Sint Maartenspolder.
• De heer van Bergen draagt de door de brand verwoeste lakenhal op de Bergse Markt in eigendom over aan het stadsbestuur. Lakenmakers kopen de wol in en geven het ter bewerking aan handwerklieden. De ververs zorgen voor de kleur op de lakens: blauw en rood. Dat laatste komt van de meekrap, de teelt ervan komt in onze streek langzaam op gang. Ter vervanging ook van de zoutnering.
• Een feestelijke hoogtepunt op de Bergse vrije Paasmarkt met voor het eerst een plechtige Kruisommegang.
• Hoe oud en dement ze ook is, Johanna van Brabant maakt nog wel afspraken met de steden van Brabant en van Luik over de onderlinge verhoudingen, maar ook ieders verplichtingen in de oorlog met Gelre. 
• Johanna’s jongste zus Maria van Brabant overlijdt.
• Stadsrechten voor Oss.

HET JAAR 1398

• Een paar jaar na de dood van slotheer Jan van der Leck doen verhalen de rondte over een schat begraven nabij Grimhuizen. ‘Een karnton vol geld en goud, zat bij het slot in de grond, maar hij die de schat begraven had, was plotseling gestorven.’ Overigens wordt rond deze tijd ook een begin gemaakt met nog een Slot Grimhuizen, maar dan in Ulvenhout. Ook hier zouden de Van Polanens/Van der Lecks eigenaar van zijn. Wellicht ook daarom dezelfde naam. Nu maar hopen dat de schat niet daar ligt…
• Het Groot Privilege van Bergen raakt verloren bij stadsbrand, maar wordt nu opnieuw bevestigd door heer Hendrik II van Boutershem, heer van Bergen. De stad wordt uit haar puinhopen opgetrokken, begin van bouw stadhuis.
• In de Lage Landen blijft het deze Honderdjarige Oorlog vooral onrustig tussen de Hollanders en de Friezen.

HET JAAR 1397

• Een grote ramp treft onze streek op 17 mei. Die dag wordt Bergen op Zoom getroffen door een brand, die ‘bijna gansch Bergen in een puinhoop doet verkeeren’. Er blijven slechts twee burgerwoningen gespaard: de huizen De Olifant en De Draak. Later wordt De Draak beschouwd als de oudste herberg van Nederland, volgens sommigen zou het zelfs al in de 13e eeuw gebouwd zijn. De Stadstoren en de Gevangenpoort zijn ook gespaard, maar verder ligt de hele stad in as. Ook de stadsarchieven zijn in vlammen opgegaan, waarmee ook veel wapenfeiten over het Land van Gastel verdwijnen. Vermoedelijk slaan veel Bergenaren op de vlucht richting platteland en vinden onderdak bij Gastelaren.
• Ook Antwerpen heeft een stadsbrand, maar minder zwaar.
• Een nieuwe brief van paus Bonifacius IX om de inlijving der Gastelse parochie door de abdij nogmaals toe te staan. Mogelijk zijn de Gastelaren zelf hier nogal hardleers in. 
• Abt Van Turnhout van de Bernardusabdij overlijdt. Zijn opvolger heet Petrus van Santvliet.

HET JAAR 1396

• Het Vaticaan bevestigt nadrukkelijk de incorporatie van de parochie Gastel door de abdij St. Bernard. De abt beroept zich ook wederom op de pauselijke vrijbrieven en kardinaal Ludovicus geeft opnieuw opdracht om tot inlijving over te gaan. Klaarblijkelijk is het verzet van de bisschop hardnekkig.
• Hertogin Johanna van Brabant geeft de drie steden (Bergen, Breda en Steenbergen) verlof om voor 10 jaren munt te slaan. Naarmate ze ouder wordt, verminderen haar verstandelijke vermogens en ook haar greep op het hertogdom. Een mislukte zwangerschap uit 1342 tekent haar voor het leven. Om de onafhankelijkheid van Brabant te garanderen en niet terug te vallen onder het Duitse Rijk wordt afgesproken dat het hertogdom op termijn aan Anton van Bourgondië toekomt. Johanna heeft immers in haar strijd tegen Gelre veel steun gehad aan de Bourgondiërs.
• Als voorbeeld van ‘uithuwelijken’ geldt het huwelijk van de 29-jarige koning van Engeland Richard II met de 6-jarige (!) Isabella van Valois, dochter van Karel VI van Frankrijk.

HET JAAR 1395

• Armenzorg staat nog in de kinderschoenen. In navolging van Bergen op Zoom komen er ook zogeheten Heilige Geesttafels in het Land van Gastel, Oudenbosch en Hoeven. Het zijn tafels achterin de kerken, waaraan door parochianen gekozen Heilige Geestmeesters hun gaven in natura of geld aan de armen uitdelen. De inkomsten van die tafels bestaan uit kerkcollectes of legaten verkregen van huizen of landerijen. Ook de abdij zal hier een rol in gespeeld hebben.
• Maria van Brabant – derde dochter van hertog Jan III – sticht de priorij van Corsendonk in Oud-Turnhout.
• Stadsrechten voor Buren.

HET JAAR 1394

• Het blijft rommelen tussen de bisdommen en de Bernardusabdij. Op 20 maart geeft paus Bonifacius IX aan de dekens van Luik en Utrecht het bevel om de abdij niet te hinderen in het bezit der rechten van de kerken Gastel, Nieuwenbosch en Wouw.
• Jan III van Polanen, heer van Breda/halfheer van Gastel tevens eigenaar van Slot Grimhuizen, overlijdt. Hij streed samen met zijn vader in 1371 bij de Slag bij Baesweiler, waar hij gevangen genomen werd, doch vrijgekocht door de Bredanaars en prompt tot ridder geslagen. Hij was heer van Breda, Geertruidenberg, Niervaert en de Lek. Hij wordt begraven in de Grote Kerk van Breda, zijn praalgraf is flink beschadigd. Johanna van Polanen is het enig kind van Jan III van Polanen en Odilia van Salm-Ravenstein. Ze is pas twee jaar oud, zodat haar oom Hendrik van der Leck (broer van Jan III van Polanen) waarnemend heer van Breda wordt. De Van der Lecks zijn overigens nog geregeld aanwezig op Slot Grimhuizen.
• De Sint-Vincentiusvloed treft vooral de Vlaamse kust: Oostende verdwijnt in zee.
• Clemens VII, eerste tegenpaus overlijdt.
• Alle joden worden uit Frankrijk verdreven.

HET JAAR 1393

• Het innen van de tienden gebeurt nog veel in natura, dat wil zeggen de monniken van de abdij van St. Bernadus halen letterlijk een tiende deel van de oogst van de velden. De abdijen slaan de oogst op in grote tiendschuren. Later wordt het veelal verpacht aan zogeheten tiendestekers of in klinkende munt voldaan. In dorpen als Gastel is het inningsgebied afgebakend met hardstenen paaltjes en in tiendebeschrijving te boek gesteld. Deelgebieden worden tiendklampen genoemd. In Gastel kennen we rond deze tijd onder meer de Mairtiende, Overhesselake, Kuivezand en de Westakkers als tiendklampen. Sommige bronnen beweren dat nabij West Akkeren het oudste stukje Gastelse cultuurgrond ligt.
• Amsterdam krijgt zeggenschap over Volewijck aan de overkant van ’t IJ.
• Filips de Stoute krijgt steeds meer macht nu de Franse koning Karel IV waanzinnig is geworden.

HET JAAR 1392

• Antwerpen heeft over jaarmarktrechten of privileges niets zwart op wit staan, hetgeen haar concurrentiepositie t.o.v. Bergen op Zoom wel schaadt. Om aan hun goederen te komen bezoeken ook de Gastelaren de vrije jaarmarkten van Bergen, waar vrijwel alles te koop is.
• Op 10 januari wordt in Breda Johanna van Polanen geboren, enig kind van Jan III van Polanen en zijn tweede vrouw Odilia van Salm.
• Haarlem loopt naast beugelen ook voorop met een andere tak van sport, want in de Haarlemmerhout wordt de oudst bekende klootschietbaan geopend. Klootschieten is een werpsport waarbij deelnemers proberen met een met lood verzwaarde kogel (de kloot) onderhands zo ver mogelijk te werpen. Deze sport zal vooral in Oost-Nederland uitgroeien tot een traditie.
• Stadsbrand in Leeuwarden.

HET JAAR 1391

• De geestesgesteldheid van hertogin Johanna van Brabant is na de dood van haar man Wenceslaus zwaar achteruit gegaan. Daarom heeft Filips de Stoute alvast zijn vrouw Margaretha van Male als regentes naar voren geschoven. Johanna heeft immers geen kinderen gekregen al zal ze toch nog wel een tijdje het hertogdom blijven besturen.
• In Haarlem wordt een eerste beugelbaan gebouwd. Beugelen is een volkssport waarbij een zware bol met een hout schop wordt voortgeduwd met de bedoeling de bol door een ring in het midden van de baan te laten rollen. Deze oudste balsport wordt in de Middeleeuwen – ondanks Haarlem – vooral in Brabant en Limburg beoefend. Veel sport kent de gewone Middeleeuwer niet, enkel de edelen vermaken zich met ridderspelen.
• Universiteit van Ferrara opgericht.

HET JAAR 1390

• Aan de opdracht tot incorporatie van de parochies Gastel, Wouw en Nieuwenbosch van paus Bonifacius IX wordt uitvoering gegeven.
• Abt Jordaen van Aerschot verleent aan Gastelaren Willem vander Mere (gelinkt aan Meir) en Jan Jansone van Overhesselake een moerconcessie in de parochie Hoeven: het moergebied de Ouden Moerdijk omvat een deel van de (latere) Sint Maartenspolder en bij de Hoop.
• Op wereldlijk gebied krijgt de abt bij de heer van Breda gedaan dat alle bezittingen en rechten de abdij toekomen. Eind van het jaar overlijdt de abt echter. Hij was een verstandig en vroom man, maar zijn vrienden maken misbruik van zijn vertrouwen en dat brengt de monniken schade toe. Zijn opvolger is Johannes van Turnhout.
• Hertogin Johanna verleent aan heer van Bergen jaarmarktrechten: ieder die zich misdraagt tegenover kooplieden kan gevangen worden gezet. Onder invloed van Filips de Stoute benoemt hertogin Johanna de vrouw van Filips – Margaretha van Male – tot haar erfgenaam.
• Jan I van Glymes wordt geboren.
• Paus Urbanus VI had eerder al 1390 tot extra Heilig Jaar uitgeroep, zijn opvolger Bonifacius IX is degene die het jaar ‘voorzit’.

HET JAAR 1389

• In een bul bevestigt Paus Bonifacius IX de incorporatie (inlijving) van de parochies Gastel, Nieuwenbosch, Wouw en Loenhout bij de abdij St. Bernard. Dat betekent dat de abdij ook de oude tienden krijgt toegewezen. Dat zijn de bestaande gronden, die de monniken niet eerst hoeven te ontginnen. Geen dijken nodig, geen moerassen droog te leggen. De novale tienden (belastingheffing op nieuwe gewassen of nieuw ontgonnen land) heeft de abdij al ruim honderd jaar, sinds het ontstaan van Gastel.
• In Haarlem wordt een eerste Latijnse School gesticht.
• Een belangrijke vaarverbinding wordt gegraven: de Delfshavense Schie tussen Delft en de Merwede.

HET JAAR 1388

• Het militair conflict tussen de hertogdommen Brabant en Gelre bereikt haar hoogtepunt met de Slag bij Niftrik. Daarbij wordt een Brabants invasieleger van 10.000 soldaten verslagen door 300 Gelrese ruiters, die versterking krijgen van 400 haastig bewapende Nijmegenaren. Wellicht dient onder die 10.000 huurlingen ook een enkele Gastelaar.
• Zij allen waanden zich zeker van de overwinning, ze drinken op het kamp aan de oevers van de Maas alvast op de overwinning.

’s Ochtends worden de slaapdronken Brabanders overmeesterd: ze verdrinken in de rivier, worden vertrapt door de ruiters en afgeslacht door boogschutters. De rest druipt af, de lege Brabantse schatkist laat voorlopig geen verdere oorlogsinspanningen meer toe.

HET JAAR 1387

• De pestepidemieën van deze eeuw hebben ook tot een agrarische crisis geleid. In de steden, waar de sterftecijfers nog hoger liggen, is grote vraag naar arbeidskrachten. Tegen hoge lonen worden zij gelokt van het platteland. Ook in Gastel is leegloop ontstaan. Er blijft te weinig mankracht over om de landerijen en vooral de dijken rond de dorpskern te onderhouden. Gecombineerd met de vele stormvloeden staat het land steeds vaker blank. De eerste landbouwers in onze streek schakelen daarom van graan over op veeteelt. Minder arbeidsintensief en geschikt op drassig land.
• De Engelse schrijver, dichter, soldaat en hoveling Geoffey Chaucer schrijft zijn bekendste werk The Canterbury Tales: het is een reeks verhalen over pelgrims die van Londen naar Canterbury/Kantelberg trekken.

HET JAAR 1386

• Het is niet bekend wanneer, maar in het verlengde van de Langenberg en de omgeving Nieuwenberg (hoek Sint Maartensstraat/Oude Roosendaalsebaan) zou in een bosperceel een galgenveld gestaan hebben. Nederland telt op dat moment zo’n 130 galgenvelden verspreid over het land. Oudenbosch krijgt later een Galgestraat en ook Zevenbergen kent een Galgenweg. De eerste galg is gewoon een boom, waaraan de gevangenen worden opgehangen. Zo’n veld is een open ruimte in het bos (zo’n tra was hier op dit Gastels grondgebied inderdaad aanwezig) waar een of meerdere galgen geplaatst zijn. Buiten de steden en dorpen op een woest stuk grond. Bewust, want woeste gronden worden geassocieerd met een goddeloos gebied, een plek waar volgens de christenen alleen criminelen en heidenen thuishoren. De galgen zijn goed zichtbaar voor het volk, dat bevordert de afschrikwekkende werking ervan. 

HET JAAR 1385 

• Met steeds meer ontgonnen land en hopelijk niet al te vaak geteisterd door overstromingen is verkeer over land van Brabant en Antwerpen naar Dordrecht zeer wel mogelijk. Van de waterwegen in onze regio is de oude benedenloop van de Mark met haar zijtakken Vlettevaart en Barlake de meest gebruikte. De zogeheten Kromme Mark is de belangrijkste waterweg, waarlangs de schepen van en naar Holland voeren. De moer- en zoutnering in onze streek profiteren ervan en Nieuwenbosch ontleent haar ontstaan aan deze scheepvaart.
• Paus Urbanus VI geeft toestemming om in Heidelberg een universiteit op te richten, waar later veel monniken/abten van de Bernardusabdij theologie zullen gaan studeren.
• De Vrede van Doornik: na jaren van opstand en oorlog sluiten Filips de Stoute en de stad Gent vrede; einde van de Gentse Opstand.

HET JAAR 1384

• Het eerste veen gebied dat in het Land van Gastel eind 13e eeuw wordt uitgemoerd is dat van Langenberg en Kuivezand. Hier is het Gastels Laag ontstaan. Een eerste molen in de buurtschap Kuivezand is opgericht. De molen van de heer van Bergen op Zoom staat op de hoek van de Langenbergsestraat en Kuivezand, later ook Molenblok geheten.
• Theoloog en boeteprediker Geert Grote, die misstanden in de katholieke kerk aan de kaak stelt en dat ook in de abdijen onder de Cisterciënzers aantreft, sterft – na een bezoek aan een besmette vriend – aan de pest.

HET JAAR 1383

• Wenceslaus I, eerste Hertog van Luxemburg overlijdt op 46-jarige leeftijd. Hij was getrouwd met Johanna van Brabant, het huwelijk blijft kinderloos. Dat geeft ernstige dynastieke problemen in het hertogdom Brabant en Limburg, waarvoor Johanna’s neef Filips de Stoute zich maar al te graag aandient. Johanna zoekt toenadering tot Bourgondië. De impopulaire Wenceslaus was ook poëet, maar politiek gezien bakte hij er weinig van. Hij had schulden en liet in 1370 in Brussel joden op de brandstapel zetten omdat zij gewijde hosties met messen doorstoken zouden hebben. Dat laatste staat bekend als het Sacrament van Mirakel en wordt nog jarenlang met processies herdacht.
• Beleg van Ieper: Engelse troepen en Gentse opstandelingen belegeren Ieper, maar de stad houdt stand. In de strijd tegen de Gentenaren worden diverse Vlaamse steden geplunderd.
• De Bastille in Parijs is klaar.
• Stadsbrand in Mnster.

HET JAAR 1382

• Wederom twisten de abdij St. Bernard en de Gastelse pastoor Hubertus van Yseren over de tienden van Bovendonk, Nieuwenbosch en Oudenbosch. Het ‘eeuwig zwijgen’ blijkt dus van korte duur. De rechten blijven echter bij de abdij, de tiendrechten worden niet aangetast.
• Er is ook een oorkonde in de Bernardusabdij van Jan van der Leck, heer van Breda, waarin het merkwaardig genoeg gaat over de verkoop door de heer van Perweis van het dorp Gestel. De heren Van Boutershem – uit wiens familiewapen Gastel later de maliën erft -worden in de akten ook genoemd. Gestel ligt echter bij Oisterwijk. Of er toen een verband was tussen beide dorpen met min of meer dezelfde naam is niet bekend. Het kan ook verklaren dat Gastel een import-naam is, meegebracht door mensen die zich er vestigen.
• Op 21 mei treft een sterke aardbeving opnieuw ons land en ook in België en Frankrijk schudt de grond.
• Stadsrechten voor Gorinchem.
• In Utrecht is de Domtoren gereed: Geert Grote noemt het een symbool van ijdelheid en niet bestand tegen zware westerstormen.
• In Castilië wordt officieel het Anno Domini (Christelijke jaartelling) ingevoerd. 
• Voor de vierde maal deze eeuw treft de pest ons land: in Leiden overleeft 1 op de 10 besmette mensen.

HET JAAR 1381

• Grootschalige moernering in de polders bij het latere Moerdijk (de naam zegt het al) begint. Tegelijkertijd raken de venen in het westen van Brabant stilaan uitgeput. Levert de streek aanvankelijk een kwart van de totale turfproductie in de gehele Nederlanden, langzamerhand daalt het aandeel. Nieuwenbosch, vanwaar veel turf per schip naar Holland vervoerd wordt, exporteert echter ook rijshout, granen en bier. Daarmee blijft de relatieve welvaart in stand.
• Het is nog altijd onrustig rondom Gent, dit jaar de Slag bij Nevele: het stadje wordt finaal geplunderd.

HET JAAR 1380

• Paus Urbanus VI incorporeert de parochies Gastel, Wouw en Loenhout bij de abdij St. Bernard. De kerkvorst beschouwt de parochies dus als een geheel met het patroonaatsrecht voor de Hemiksemse abdijbroeders. Helemaal goed gaat het echter niet binnen de kloostermuren. De vermaarde kloosterhervormer Geert Grote stelt vast dat er misstanden in de Cisterciënzerkloosters plaats hebben: monniken en zusters laten bezoekers toe, maken uitstapjes en vieren feestjes. Als verklaring wordt gesteld dat de religieuze ijver van de vorige eeuw door pest en oorlogen is geluwd.
• Margaretha van Brabant, middelste dochter van Jan III van Brabant overlijdt.
• Oudste vermelding Fijnaart: Fine Aert, oftewel fijne aarde.
• De Zoete Lieve Vrouw van Den Bosch wordt gevonden. Ook het Heilige Bloedwonder van Boxtel komt aan het licht.
• Schipper Willem Beukelszoon uit Biervliet vindt het haringkaken uit.

HET JAAR 1379

• De vorig jaar november overleden Jan II van Polanen, heer van Breda wordt pas in februari met veel pracht en praal begraven in de Grote Kerk van Breda. Daar ligt zijn graftombe nog steeds. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Jan III van Polanen. 
• Jan van Glymes uit het befaamde adellijke geslacht overlijdt. Hij was getrouwd met Isabella van Walhain. Hun nageslacht zal in de volgende eeuw een machtige positie innemen.
• Petrus Boute is kortstondig abt van de Bernardusabdij, waarschijnlijk omdat abt Van Aarschot het beheer iets te veel overlaat aan zijn vrienden, die misbruik maken van zijn vertrouwen.
• De Gelderse Successieoorlog eindigt met de Slag bij Honnepel.
• Gentenaren proberen Bruggenaren te beletten een kanaal naar de Leie te graven.

HET JAAR 1378

• Oudst bekende Hollandse gulden wordt geslagen. Al sinds de vorige eeuw is de gouden florijn (uit Florence) de standaardmunt. In 1252 voor het eerst geslagen in Florence uit 3,54 gram goud. Op de ene kant Johannes de Doper, andere kant een stadswapen. Als snel gemeengoed in heel Europa, maar dit jaar voert Willem V, graaf van Holland/Zeeland de zogenoemde gulden florijn in. De naam verandert een paar jaar later in gulden. Ook Gastelaren zien het als wettig betaalmiddel. Overigens wordt rond deze tijd ook in Zevenbergen een gouden munt geslagen: de Pieter geheten.
• Jan II van Polanen, heer van Breda/halfheer van Gastel, overlijdt. Ook abt Johannes van Wesele overlijdt. Hij wordt opgevolgd door Jordanus van Aarschot.
• Laatste niet-kardinaal tot paus gekozen: Urbanus VI. Maar er komt ook een tegenpaus: Clemens VII, krijgt Rome niet veroverd en zetelt dus in Avignon.

HET JAAR 1377

• Vermaak was in de 14e eeuw – de donkere Middeleeuwen – nog weinig aan de orde. Kermis heeft middeleeuwse wortels, oorspronkelijk een katholiek feest in de vorm van eerst ‘kerkmis’ later een jaarmarkt ter ere van de wijdingsdag van de plaatselijke parochiekerk. Het is ook een dag van vermaak met toneel, zang en muziek en handel. Op de kermissen zijn alle sociale klassen bijeen. Voor de edelen zijn de ridderspelen een mooi tijdverdrijf. Vruchtbaarheidsrituelen zijn bedoeld om na de winter de natuur weer tot leven te wekken. Van lieverlee ontaarden ze in vastenavondfeesten.
• Einde van Babylonische ballingschap der pausen in Avignon, dat ging nog wel met een bloedbad in Cesena (ruim 2500 doden) gepaard.
• Het Verdrag van Brugge loopt af, Honderdjarige Oorlog hervat.
• Het Zeeuwse eiland Wulpen vergaat bij springvloed.
• Robin Hood voor eerst in verhaal opgetekend.

HET JAAR 1376

• De ziekenzorg staat nog in de kinderschoenen. Opvang van armen en zieken geschiedt voor de mensen op het platteland in kloosters. Dat zal voor Gastelaren niet in Hemiksem zijn, maar mogelijk wel op de Uithof bij Bovendonk. Mensen, die naar de  stad trekken kunnen veelal terecht bij liefdadigheidsinstellingen, gasthuizen en armentafels. Ook daar oefent de geestelijkheid invloed op uit, maar ook gilden spelen er een rol in. Op het platteland komen ook zich dokter noemende kwakzalvers. Zij trekken tanden, herstellen botbreuken maar hebben ook geen antwoord op de nog altijd sluimerende pest.
• Wederom keert de pauselijke zetel, door toedoen van paus Gregorius XI, terug van Avignon naar Rome.
• Het Kartuizerklooster Bethlehem wordt in Roermond gesticht.

HET JAAR 1375

• Of Gastel het eerste eeuwfeest gevierd heeft, is hoogst twijfelachtig. Aan kroniekschrijving wordt dan nog nauwelijks gedaan. De mensen hebben de grootste moeite om te overleven, het hoofd boven water te houden. Letterlijk vaak. Want wederom moeten de Nederlanden het ontgelden als in de nacht van 9 op 10 oktober een stormvloed opsteekt, die op 13 november nog eens terugkeert. Zeeland en een stukje West-Brabant alsook de Zuid-Hollandse waard en West-Friesland zien opnieuw veel land overstromen; Zeeuwse dorpen als Wevelswaarde en Boterzande gaan ten onder.
• Stadsrechten voor Reimerswaal, ook Zeeland. 

HET JAAR 1374

• De stormvloed in de nacht van 8 op 9 oktober treft Zuidwest Nederland andermaal. Grote delen van Zeeland en West-Brabant worden getroffen, de Braakman breidt zich verder uit. Veel schade ook in de Hollandsche Waard. Een nieuwe klap, ook voor Gastel in deze toch al zo moeizame 14e eeuw.
• In een oorkonde wordt de onenigheid beslecht tussen hertog Wenceslaus en zijn onderdanen naar aanleiding van de bede uit de slag van Baesweiler, twee jaar eerder. 
• Wapenstilstand in de Honderdjarige Oorlog.
• In Aken breekt de Sint Jansziekte uit, een ziekelijke drang om dagen achtereen te dansen veroorzaakt door religieuze waanzin met vaak uitputting en de dood tot gevolg. Of de ziekte ons nuchtere Gastel bereikt heeft, weten we niet.

HET JAAR 1373

• De Lage Landen doen hun naam in deze tijd alle eer aan. Watersnoden zijn haast een jaarlijks terugkerend fenomeen. Ook dit jaar, nu het water tussen de Lek en de Merwede bij Dordrecht overstroomt. Daar krijgt het open water van de Striene en dus West-Brabant ook weer een staartje van mee. De hoge gedeeltes van Gastel blijven ternauwernood droog.
• De dijkdoorbraken zorgen ervoor dat het riviertje De Noord (‘hij stroomt noordwaarts’) en het Lammetjeswiel ontstaan.

HET JAAR 1372

• In rustiger tijden kan ook een streek als Gastel bouwen aan haar toekomst. Het Middeleeuwse slot Grimhuizen (Grimhuysen) is rond deze tijd voltooid. Het wordt ook wel het Rode Slot genoemd. De naam zou verwijzen naar de aanwezigheid van wolven in het dan nog bosrijke gebied. Latere straatnamen als Slot- en Vijverstraat zijn blijvende herinneringen aan de burcht. De eerste bewoners zijn het geslacht Van Polanen/Van der Leck al zal het eerder als buitenverblijf beschouwd worden. Jan van der Leck noemt het ‘de hoogste, gezondste en plaisantste plaatse van Gastel’.
• Johanna van Brabant bevestigt Charter van Kortenberg zestig jaar na dato nogmaals.
• Stadsrechten voor Woerden.
• De Toren van Pisa is klaar. Begonnen in 1173 is nu ook de bovenste verdieping voltooid. De toren staat dan al wel uit het lood.
• In IJsland wordt het parlement Alting ingesteld, zoals het nu nog steeds heet. 
• Petrus Naghel voltooit de Hernse Bijbel, nagenoeg compleet vertaald in een Europese volkstaal.

HET JAAR 1371

• Hendrik I van Boutsershem, heer van Bergen op Zoom/halfheer van Gastel, overlijdt. Met de verkoop van gronden is hij in 1357 feitelijk de stichter van Rucphen. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Hendrik II van Boutershem. Hier komen de huizen van Bergen en Breda samen, want Hendrik is getrouwd met Beatrix van Polanen, dochter van de heer van Breda.
• Uit een oorkonde blijkt dat deze Hendrik alle inkomsten uit Steenbergen en dorp Gastel als onderpand heeft voor rente van 20 pond per jaar ter aflossing van de schulden van zijn vader Hendrik I.
• Terwijl het in hertogdom Brabant enigszins rustig wordt, breekt na de dood van de kinderloze Reinout van Gelre III de Eerste Gelrese Successieoorlog uit, die tot 1379 zal duren. Dit jaar concentreert het conflict zich om de Slag bij Baesweiler, waar onder meer de Van Polanens in mee vechten en ook gevangen genomen worden.
• In het Oost Brabantse Sint Agatha wordt het Kruisherenklooster gesticht.

HET JAAR 1370

• Niet meer in de mate als tijdens de Zwarte Dood, maar geheel verdwijnen doet de pest voorlopig niet. Het is wel zo dat ook de gewone burgers het iets beter krijgen. Zij trekken in verlaten boerderijen of huizen en krijgen soms eigen grond. Tegelijkertijd wordt de kloof tussen arm en rijk groter, want de rijkste edelen kopen grond van aan lager wal geraakte grondbezitters. Maar het zijn voor iedereen onzekere tijden.
• De Luikse arts Jean de Bourgogne schrijft een verhandeling over de pest: De Pestilentia.
• In Parijs wordt een begin gemaakt met de bouw van de Bastille. 
• Paus Urbanus V keert terug naar Avignon, na enkele jaren in Rome gezeteld te hebben.

HET JAAR 1369

• Dat eind 13e eeuw een eerste weg bij Utrecht wordt geplaveid, wil niet zeggen dat er al een wegennet in Brabant ontstaat. De Romeinse wegen van weleer zijn overal in verval geraakt. Het zijn zandpaden door bos of heide geworden, sporen genoemd of eenvoudige landwegen. Gastel, Oudenbosch en Hoeven zijn inmiddels wel met elkaar verbonden, maar de weg ligt vol kuilen en hobbels. Reizigers malen niet om de conditie als er maar een verbinding is. In en om de dorpen liggen wel kerkenpaden en voor de turfwinning is een jaagpad tot stand gekomen.
• Na een korte rustige periode laait de Honderdjarige Oorlog weer op, zij het nu vooral in de Bordeauxstreek van Frankrijk.

HET JAAR 1368

• Buurdorp Roosendaal bestaat een eeuw. Het was op 9 november 1268 Arnoud van Leuven, die zijn goedkeuring gaf aan een schenking aan de kapel ‘in loco dicto Rosendale’. Deze kapel staat mogelijk op dezelfde plaats als waar na de Elisabethsvloed van 1421 de Kapelberg ontstaat. Hoe mooi dit 100-jarig bestaan ook kan zijn; een echt feest zal het niet geweest zijn. Overigens heeft Nispen de oudste dorpsrechten: uit 1157 reeds. Gastelaren zijn in die tijd nog niet echt georiënteerd op Roosendaal, dat nauwelijks meer inwoners telt dan Gastel.
• Vorstendom Albanië wordt gesticht.

HET JAAR 1367

• Het zwaarteput van de Zwarte Dood (die overigens in de 14e eeuw niet zo genoemd wordt) mag dan weer 15 jaar achter de rug zijn, de ziekenzorg in Oud Gastel stelt nog weinig voor. Een gasthuis, zoals dit jaar in Utrecht het Bartholomeigasthuis wordt gesticht, is voor dorpen als Gastel nog verre toekomstmuziek. Sporadisch komen geneesheren langs de boerderijen, maar feitelijk is het heel simpel en cru: wie ziek wordt, gaat dood.
• Paus Urbanus V oftewel Guillaume de Grimoard brengt de pauselijke zetel terug van Avignon naar Rome, zij het tijdelijk. De zogeheten Babylonische ballingschap der pausen die sinds 1309 van kracht is, is nog niet ten einde.

HET JAAR 1366

• In tegenstelling tot de grote steden, beschikt Gastel nog niet over gildes. De inwoners hebben wel hun werkzaamheden. Gastel beschikt vooral over landbouwers; veelal lijfeigenen, die hun ziel en zaligheid aan de heer van Breda/Bergen op Zoom verkocht hebben. Verder is er een molenaar, een bakker, een slager, een smid, een wever, een kleermaker en een timmerman. Beroepen als de apotheker, dokter en chirurg ontbreken nog.
• Steenbergen getroffen door brand, waardoor veel inwoners naar het platteland trekken. En juist Steenbergen krijgt dit jaar van de heren van Bergen en Breda te horen dat inwoners extra moeten betalen bij: het aantreden van een heer, de ridderslag van de oudste zoon, het huwelijk van de oudste dochter en bij gevangenschap van de heer.
• Mechelse kooplieden trekken voor het eerst naar Bergse jaarmarkt.
• Op 7 december krijgt Tholen stadsrechten van Jan van Blois, stadhouder van Holland en Zeeland.
• Biersoort Stella Artois wordt voor het eerst gebrouwen bij de Leuvense brouwerij Den Hoorn.

HET JAAR 1365

• Stad Bergen op Zoom wordt het Groot Privilege verleend, waardoor het tweemaal per jaar een vrije jaarmarkt (de wijd en zijd vermaarde Paas- en Koudemarkten) mag houden en dat leidt tot grote economische bloei.
• Een stadsbrand in Steenbergen betekent dat deze stad definitief het onderspit delft t.o.v. Bergen.
• Van onderwijs in de 14e eeuw in onze contreien is weinig bekend. De vroegste melding is een meester Willem die op een parochieschool in Bergen op Zoom rond 1280 lesgeeft. Er moet dus iets van scholing hebben bestaan, maar of Gastel al studenten voortbracht, die het ver schoppen Voor een universiteit moeten ze nog ver van huis, al krijgt Europa er wel steeds meer universiteiten bij. Vorig jaar de Poolse universiteit van Krakau en nu sticht Rudolf IV van Oostenrijk de universiteit van Wenen. En ook in het prinsdom Orange te Frankrijk wordt een universiteit gesticht. Hier liggen de roots van de Oranjes.
• De vermaarde houten kapelbrug in Luzern wordt gebouwd.

HET JAAR 1364

• De abt van de Bernardusabdij, Guilelmus van Mortere, sterft. Hij heeft in zijn leven veel tegenwerking gehad van het bestuur onder leiding van prior Nicolas van den Bogart. Zozeer zelfs dat paus Urbanus V de abt van het moederklooster Citeaux (ten zuiden van Dijon) belast met een onderzoek naar de verhoudingen tussen prior en abt. De conclusie is wel dat Guilelmus (Willem) van Mortere als winnaar uit de bus komt. De overleden abt wordt opgevolgd door Johannes van Wesele. Of mensen in het verre Gastel hier veel van mee krijgen is de vraag. Zij proberen vooral te overleven na natuurrampen en wederom een slechte oogst.
• De Utrechtse bisschop Jan van Arkel wordt door de paus uit zijn bisdom gehaald en naar bisdom Luik verplaatst.
• Weer een grote stadsbrand, dit keer wordt Arnhem getroffen.
• Oudst bekende vermelding van Hondsdonk, een landgoed onder Ulvenhout.

HET JAAR 1363

• In Roosendaal opent in de Raadhuisstraat het Sint Annagasthuis voor arme passanten. Nu zouden we het daklozenopvang noemen. Sociale zorg staat weliswaar nog in de kinderschoenen, maar toch.
• Bij het beleg van Voorst wordt niet alleen pijl en boog gebruikt, maar voor het eerst buskruit en een donderbus.
• In sommige strategische plaatsen in hertogdom Brabant worden schuttersfeesten gehouden met het zogeheten papegaaischieten op een houten papegaai. Mogelijk houden Gastelaren zich er ook mee bezig.
• Natuurgeweld van verre, kan invloed hebben op de rest. De vorig jaar tot uitbarsting gekomen IJslandse vulkaan Hvannadalshnukur heeft in Noord- en West-Europa een reeks bar slechte zomers tot gevolg en daarmee ook weer povere oogsten.

HET JAAR 1362

• De tweede Sint-Marcellusvloed oftewel Eerste Grote Mandränke vindt plaats in de nacht van 15 op 16 januari, de naamdag van de heilige Marcellus. Alle landen rond de Noordzee worden getroffen, het water zou 2,5 meter stijgen en langs de hele kust breken de dijken. Het precieze aantal slachtoffers is onduidelijk. Europese schattingen lopen uiteen van 25.000 tot 40.000. Opnieuw moeten dorpen als Gastel aan de wederopbouw beginnen.
• De eerste Sint-Marcellusvloed was 143 jaar eerder, beiden vernoemd naar Marcellus de dertigste paus. Die eerste Marcellusvloed heeft grote impact omdat bij eb het water onvoldoende zakt en er bijna anderhalve eeuw eerder twee grote binnenzeeën ontstaan: de Zuiderzee en de Waddenzee. Zo ingrijpend verandert het landschap nu bij de tweede Marcellusvloed niet.
• Het Engels wordt ingevoerd als rechtstaal.

HET JAAR 1361

• De vele stadsbranden in ons land hebben geleid tot meer stenenbakkerijen. Steden stimuleren hun burgers om in plaats van houten huizen meer en meer stenen te gebruiken. Omdat de bakstenen vooral vanuit de kloosters voortkomen, worden ze ook wel kloostermoppen of paepestenen genoemd.  Het is wel zeker dat bij de bouw van de Uithof/Bovendonk en Slot Grimhuizen kloostermoppen gebruikt zijn.
• De abt van de Bernardusabdij heeft al enige invloed in de Brabantse staten, nu is besloten naast de adel en de steden ook de geestelijkheid toe te laten in de standenvergadering.
• Van den Vos Reinaerde wordt in het Nederlands bewerkt. Het is waarschijnlijk tussen 1257 en 1271 geschreven door ene Willem, die Madoc schreef. Het speelt zich af in en rondom Hulst.

HET JAAR 1360

• De vierde generatie Van Glymes, wederom een Jan, wordt geboren. Hij wordt heer van Glimes en Tourin, nog niet van Bergen op Zoom. Dat gebeurt pas tijdens de volgende generatie van dit adellijk geslacht als deze Jan getrouwd is met Isabelle de Grez. Het huwelijk brengt dan zoon Jan I van Glymes voort en vervolgens wordt het een machtig geslacht in onze contreien.
• De handel in een stad als Bergen bloeit met lakennijverheid. Vooral in de lakenhal waar liefst 104 personen een kraam hebben. In de Lage Landen houden de bewoners van oudsher al schapen. De wol wordt verwerkt tot kleren en dekens. In Ieper wordt de lakenhal in gotische stijl nog groter dan ze al was. Het Vlaamse en Brabantse laken geniet sinds de kruistochten grote bekendheid. Ook in Gastel wonen schapenherders, die hun wol verhandelen op de Bergse markt.
• Op 2 juni wordt eindelijk de Vrede tussen Engeland en Frankrijk getekend, het zogeheten verdrag van Bretigny.
• Rotterdam krijgt stadsmuren. De Sint Willibrorduskerk van Waalre krijgt een uurwerk, het oudste nog bestaande van ons land.

HET JAAR 1359

• Uit dit jaar is een oud cijnsboek van Gastel bekend. Cijnzen zijn ontstaan uit het leenstelsel dat voortkomt uit de feodale verhoudingen in de Middeleeuwen. Cijns is afgeleid van census en betekent: grondbelasting of erfpacht. De betaling is in geld, maar ook in natura (granen of hanen/kapoenen) komt voor.
• Hieronder alle aangeslagen inwoners van Gastel boven de 100 denieren (munteenheid). Te beginnen met Godevaert die drossare (de drossaard dus), die voor 1667,5 denieren wordt belast. De drost betaalt veruit het meeste, want daarna komen: Jan die Coster (360 denieren), Pieter Brondeboch (359), Jan van der Mare (315,5), Claus lans zone (229), Gheraert Wildelant (216), Melijs Lieman zone (195), Verheile witte (172), Willem Spierinc (169), Harman lans zone (139), Gielijs Bruninx zone (21), Willem Adden zone (121), Willem ts Papen zone (118), Heine Toppaert (108), Gheraerd tser Yen zone (107), Willem die Rike (105,5), Willem Harman zone (104), Heinric die Brabander (100,5).
• Rustig is het in de Lage Landen zelden, want nu trekken de Kabeljauwen plunderend langs de Hollandse kust en verwoesten o.m. het kasteel van de Van Polanens (dan in Breda woonachtig) te Monster.
• Er komt een einde aan het Beleg van Heusden, maar Delft wordt weer wel belegerd. Korte tijd later is ook dat voorbij.
• Eerste vermelding Moerstraten en Welberg.

HET JAAR 1358

• Oudenbosch en Nieuwenbosch scheiden zich af van de parochie Gastel. Op 20 juni sticht Oudenbosch een eigen parochie, los van de Gastelse moederkerk, die al wel gewijd is aan de Heilige Laurentius. De bewoners leggen jaarlijks 16 pond opzij voor onderhoud van de Oudenbossche pastoor. De bisschop van Luik stemt in met dit rectoraat, bestaande uit kerk, pastorie en kerkhof. De kerk komt in Nieuwenbosch ten noorden van Barlebos. Oudenbosch lijkt op dat moment kleiner dan Nieuwenbosch, stelt nog niet veel voor. De Gastelse pastoor van Moelnem stemt ermee in.
• Daarmee komt dus een vierde parochie tot stand, die bediend wordt vanuit de St. Bernardsabdij. Opvallend is dat Kuivezand bij parochie en het dorp Gastel blijven horen, wellicht een bewijs dat hier de ontginning van het Land van Gastel is begonnen. Zo is het oude land van Gastel tenslotte uiteengevallen in drie parochies en schepenbanken (om elkaar eeuwen later weer te vinden).
• Geertrui van Oosten, een van Neerlands eerste begijnen, overlijdt.

HET JAAR 1357

• Gastels pastoor Franco van Revele, die menig conflict uitvecht met zijn Bernardus abdij, trekt zich terug en wordt opgevolgd door Wilhelmus van Moelnem, pastoor uit het bisdom Keulen. Hij legt in december verklaring af zich te houden aan de afspraken over de novale tienden.
• Met de Vrede van Ath komt een eind aan de kortstondige Brabantse Successie-oorlog en de belegering van Antwerpen. De rivaliteit tussen het Graafschap Vlaanderen en Hertogdom Brabant is voorbij. Johanna’s zwager Lodewijk van Male krijgt wel de macht over Brussel en Mechelen. Johanna wordt officieel erkend als opvolger van vader hertog Jan III van Brabant.
• Klundert krijgt stadsrechten van de heer en vrouwe van Strijen. Heer van Bergen geeft Rucphen uit als heerlijkheid. Stadsrechten voor Hoorn en Edam.

HET JAAR 1356

• Geschil tussen Bernardusabdij en Jan II van Polanen, heer van Breda over 12 hoeven moer woeste grond. Gostijn van Berchem moet uitspraak doen: abdij houdt hoeven, cijns is voor de heer en het klooster moet de Bredase heer in zijn gebeden blijven gedenken.
• Met het overlijden van Jan III van Brabant begint de Brabantse Successie-oorlog. Jan III had immers geen zonen (allen jong dood), wel drie dochters: Johanna, Margaretha en Maria. Johanna, getrouwd met Wenceslaus wordt zijn opvolger: hertogin van Brabant.
• Op 3 januari is in Leuven de Blijde Inkomste van Johanna en Wenceslaus. Deze keur is een belangrijke gebeurtenis in de Middeleeuwse geschiedenis: de verhoudingen tussen de hertog van Brabant en de burgers worden ermee geregeld. Het is een goedkeuring door de bestuurders in het ‘strategische huwelijk’ tussen Johanna en Wenceslaus bij hun verwelkoming in Leuven.
• Ook de abt van de Bernardusabdij Gosuinus Dreyman overlijdt. Hij wordt opgevolgd door Guilelmus van Mortere.
• De Steenbergse haven gericht op handel met Engeland vertoont achteruitgang.
• Utrecht en Holland sluiten vrede.
• Woudrichem krijgt stadsrechten.

HET JAAR 1355

• Op 8 maart wordt in Leuven het vriendschaps- en bijstandsverbond van de (7 hoofd- en 37 smalle) Brabantse ‘goede’ en kleine steden en vrijheden getekend. De steden beloven elkaar steun te verlenen. Alle 139 aanwezig edelen conformeren zich hieraan. Gastel voelt zich door de adel, geestelijke stand en naburige steden Steenbergen en Bergen op Zoom sterk met Brabant verbonden.
• Hertog Jan III van Brabant – De Triomfator – overlijdt op 5 december in Brussel. Hij laat drie dochters na, zijn zonen zijn jong gestorven. Daarmee is hij de laatste in mannelijke lijn van de opvolgers der graven van Leuven. Jan III ligt begraven in de abdij van Villers, waaruit je zou kunnen concluderen dat hij goede banden heeft met de Cisterciënzers.
• Stadsrechten voor Monnickendam, Weesp en Naarden.

HET JAAR 1354

• Jan II van Polanen, heer van Breda/halfheer van Gastel, is nu een van de rijkste personen in de Lage Landen. Hij laat een groter kasteel in Breda bouwen en een grotere kerk.
• Johanna van Brabant, oudste dochter van hertog Jan III huwt Wenceslaus I van Luxemburg, halfbroer van de Duitse keizer. Luxemburg wordt daarmee verheven tot hertogdom. 
• De oude hertog Jan III regelt zijn nalatenschap en wendt zich daartoe tot zijn leenheer keizer Karel IV, die alles bekrachtigd op 2 april in Toul. De successie is geregeld.
• Oudste vermelding van de lijkwade van Turijn, volgens sommigen het doek waarin Jezus voor zijn kruisiging is gewikkeld.

HET JAAR 1353

• Pastoor Franco van Revele doet moeilijk over de novale tiende van Gastel. Arbiters Arnoldus en Johannes Yden oordelen echter dat de gehele novale tiende aan het klooster toebehoort en dat de pastoor er ‘eeuwig over moet zwijgen’.
• Jan II van Polanen, halfheer van Gastel, laat het kasteel van Breda (later KMA) bouwen. Zijn zeer vermogende oom Willem van Duivenvoorde overlijdt, zodat Jan II ook het vruchtgebruik van het Land van Breda krijgt.
• Mathilde van Wesemael, vrouwe van Bergen, overlijdt. Hendrik I van Boutershem, gehuwd met Maria van Wesemael-Merksem, kleindochter van Gerard en laatste afstammeling van het geslacht Van Wesemael, neemt haar plaats in.
• Het leengoed Hoogerheide wordt een heerlijkheid. 
• Oudste vermelding van Calfven.

HET JAAR 1352

• In Antwerpen begint de bouw van de Onze-Lieve Vrouwekathedraal, hoofdkerk van het bisdom Antwerpen waar ook Gastel onder valt.
• Op 18 augustus eindigt het Beleg van Geertruidenberg: slotvoogd Filips van Polanen geeft zich over tegen Jan IV van Arkel en gaat in ballingschap in Breda.
• Jan van Valkenburg vroegere heer van Bergen op Zoom, overlijdt alsnog aan de gevolgen van de pest. Zijn schoonmoeder Mathilde van Wesemael neemt de honneurs over het land van Bergen al langer waar.
• Pausenwissel nog steeds in het tijdvak van de Babylonische ballingschap der pausen. Clemens VI overlijdt op 18 december, opgevolgd door Innocentius VI.

HET JAAR 1351

• Einde aan de Zwarte Dood oftewel de builenpest, die in Europa tussen de 20 en 50 miljoen mensen het leven kost. De bacterie wordt verspreid door vlooien, die op ratten parasiteren. Uit Bergen op Zoom komen berichten van 850 slachtoffers.Het kan niet anders of ook de Gastelse bevolking is gedecimeerd.
• Op 10 januari beleent hertog Jan III van Brabant Hendrik van Boutershem officieel de heerlijkheid Bergen op Zoom. De Boutershems zijn van huis uit goede financiers, Hendrik maakt dan ook werk van een florerend Bergen om zo zijn inkomsten te verhogen.
• Soms komen de Hoekse en Kabeljauwse Twisten ook in Zuidwest Nederland voor. Zoals de Slag bij Veere en de Slag bij Zwartewaal/Slag om de Maas.
• Margaretha (de Hoeken) krijgt steun van de Engelse koning Eduard III en verslaat zoon Willem V (de Kabeljauwen). 
• De Oude Haven van Rotterdam wordt aangelegd.

HET JAAR 1350

• Oudenbosch krijgt een eigen schepenbank, raakt daarmee al meer los van Gastel. Binnen de Tweeherigheid wordt het toegelaten. In plaats van Gastel te helpen en te beschermen, wordt het dorp juist veel afgenomen: geen weldoeners maar kwaaddoeners.
• Jan III van Brabant verkoopt voor 43.000 florijnen de burcht, de stad en het land van Breda aan Jan II van Polanen, die vanwege de Hoekse en Kabeljauwse Twisten juist uit het stamkasteel in het Hollandse Monster is verbannen. Hij wordt aldus vrije heer van Breda.
• Uit Mechelen komt de familie Keldermans alias Van Mansdale zich in Bergen vestigen, de latere bouwmeesters. Zij maken een begin met de bouw van de kerktoren van de Bergse Gertrudis: later bekend als ‘de Peperbus’. 
• Ook het kasteel van Zevenbergen wordt gebouwd.
• Paus Clemens VI roept 1350 uit tot (het tweede) heilig jaar en roept op tot pelgrimage naar Rome voor kwijtschelding van de zonden gekoppeld aan de pestepidemie. 
• Oudst bekende vermelding van Daasdonk (nederzetting bij Galder).

HET JAAR 1349

• De pestepidemie strekt zich steeds verder uit over Europa. De joden krijgen de schuld: zij zouden de waterbronnen hebben vergiftigd en daarmee de Zwarte Dood veroorzaakt. Overal vinden pogroms plaats en in Straatsburg worden 3000 joden verbrand. Hier en daar worden processies gehouden om stad of dorp te redden van de pest.
• Johanna van Voorne, getrouwd met de heer van Bergen Jan van Valkenburg – kinderloos huwelijk – overlijdt er paar jaar later ook aan, waardoor haar moeder Mathilde van Wesemael (weduwe van Albrecht van Voorne, hertrouwd met Reinoud van Kleef) opnieuw vrouwe van Bergen wordt.
• In Geertruidenberg komen edelen van Holland bijeen: Margaretha van Beieren en de aanhang van haar zoon Willem V komen recht tegenover elkaar te staan. Het begin van de Hoekse en Kabeljauwse Twisten.
• Hertog Jan III staat accijnsheffing op vlas toe.

HET JAAR 1348

• De Zwarte Dood breekt uit. Nota bene middenin de turbulentie van de 100-jarige oorlog. Op zeer grote schaal vallen slachtoffers, 1/3e van de Europese bevolking laat het leven. De pest bereikt onze streek eerst ten volle in Bergen op Zoom. Opvallend dat deze besmetting niet via strijdende partijen uit Frankrijk of Engeland, maar juist langs noordelijke weg via Noorwegen, Friesland en Amsterdam tot in de heerlijkheid Bergen op Zoom geraakte.
• Oorlog en pestepidemie leiden tot maatschappelijke ontwrichting, bijgeloof en uitbraken van massahysterie. Mensen gaan ‘leven bij de dag’. De symptomen: grote builen, bloedspuwingen, hoge koorts. Wie het krijgt, sterft binnen een week. Zoals ook de Engelse koningsdochter Johanna.
• Oudst bekende vermelding van Terheijden.

HET JAAR 1347

• Nu pastoor Engelbertus de Berla(e)r is gestorven, maakt dat de weg vrij voor Franco van Revele om alsnog benoemd te worden tot pastoor van Gastel. Hij wordt inderdaad door de Bernardsabdij benoemd. Het was kennelijk wel een gewilde betrekking, want Van Revele claimt de post al eerder. Over de functie lezen we dus wel, over de plaats of omvang van de kerk nauwelijks.
• De eerste gevallen van de pest duiken nu ook in Brabant op. Via Centraal Azië verspreidt de epidemie zich via Italië en Frankrijk door rondtrekkende soldaten tot in onze streek. Een voorbode van veel ellende, die komen gaat.
• Margareta van Brabant, dochter van hertog Jan III trouwt met Reinoud III van Gelre, het paar gaat op een kasteel in Turnhout wonen. Het hertogdom annexeert het Lans van Valkenburg.

HET JAAR 1346

• Behalve Engelbertus de Berla(e)r claimt ook Franco van Revele, een andere pastoor van de abdij van St. Bernard, het pastoraat in de parochie van Gastel. Waarschijnlijk komt Engelbertus uit het huis van Berlaer. Familielid Lodewijk van Berlaer is dan heer van Helmond, waar de Berlaeres op een kasteel wonen. Pastoor Engelbertus overlijdt echter eind dit jaar en wordt in Roosendaal begraven, waar hij mogelijk ook gewoond heeft.
• De eerste grote veldslag in de Honderdjarige Oorlog is de Slag bij Crécy, waar de Engelsen onder leiding van koning Eduard III de Fransen verslaan.
• Mysticus Jan van Ruusbroec brengt Vanden Seven Sloten uit.
• Op de Krim breekt de pest uit, op dat moment nog ver van Gastel vandaan….

HET JAAR 1345

• Uit stukken blijkt dat Engelbertus de Berlar pastoor is van Gastel. Hij wordt door de paus in het bezit gesteld van het pastoraal beneficie. Dat betekent dat hij opbrengst/inkomen haalt uit landerijen, hetgeen dan gebruikelijk is. De Cisterciënzers ontginnen het gebied immers al zo’n 70 jaar.
• Dat ergens een enorme zwerfkei tussen Gastel en Oudenbosch ligt, wordt nog nergens aangehaald. In Friesland ligt er na de dit jaar gevoerde Slag bij Warns zeker eentje als symbool voor de Friese vrijheidsstrijd. Een zwerfkei met de tekst ‘Leaver dea as slaef’ herinnert aan de strijd tegen de Hollandse invasie.
• Het is de tijd van de Mirakels, nu van Amsterdam waar in de Kalverstraat een stervende man een hostie uitbraakt. Het braaksel wordt volgens katholieke voorschriften gelijk met de hostie in het haardvuur geworpen, maar een dag later ongeschonden uit de as gehaald. De Stille Omgang herinnert hier nog steeds aan.  
• Steenbergen wordt definitief stad.

HET JAAR 1344

• Eerste vermelding van schepenen te Nieuwenbosch (nabij Gastel), te weten Jacop Diederyckzone en Jan vander Bruggen. De abdij geeft aan Claes Hanszoon van Valkenberghe de ‘Westbloke’ voor de ontmoering ter bedijking uit. Dit is een perceel van 11 bunders aan de oostzijde van de Zoude Vaart (Vlettevaart) uitstrekkend langs het goed van Jan Costers tot aan de wetering van Gastel. De oorkonde is gedetailleerd over wat er moet gebeuren als het land overstroomt. Een bedijking is pas geslaagd als ze de zomervloeden het hoofd kan bieden. Technisch zijn de bedijkingen nog zeer onbetrouwbaar.
• De bouw van wat later Slot Grimhuijzen is gaan heten, begint rond deze tijd. Het kasteeltje komt op hoger gelegen grond niet ver van Kuivezand vandaan. Edelen zullen er op termijn hun intrek in nemen.
• Septemberstorm waarbij het zeewater weer westelijker Brabant in stroomt en aanleiding Oudendijk op te hogen.
• De Hollands-Friese oorlog breekt uit. Friesland wil als zelfstandig gebied verder gaan en gaat de vrijheidsstrijd aan, Op de Zuiderzee wordt de zeeslag geleverd.

HET JAAR 1343

• Precies honderd jaar geleden werd de eerste steen gelegd voor de Bernardusabdij van Hemiksem. Of dat nog gevierd is, trekken we in twijfel.
• Dat de gewone Gastelaar het met een karig loontje en weinig florentijnen (het wettig betaalmiddel) moet stellen, is gezien de beperkte broodwinning verklaarbaar. Maar dat ook de Franse en Engelse koning zich zo diep in de schulden steken om oorlog te kunnen voeren, is opmerkelijk. Het leidt tot de eerste bankencrisis in de geschiedenis. De Florentijnse bankiersfamilies Bardi en Peruzzi hebben te weinig geld in kas om hun eigen schulden te betalen.
• In Rotterdam wordt een begin gemaakt met de aanleg van de Rotterdamse Schie tussen de stad en Overschie. Stadsrechten voor Venlo.

HET JAAR 1342

• Op 2 januari worden Holland en Brabant opgeschrikt door een aardbeving. Details over schade of slachtoffers ontbreken. Later wordt fictief Utrecht als epicentrum van de beving aangewezen. Het kan er na alle natuurgeweld ook nog wel bij.
• Jan I van Polanen overlijdt op 26 september, heer van Breda/halfheer van Gastel. Hij wordt nog in de kerk van Monster, waar het stamkasteel staat, begraven, maar later wordt zijn graftombe overgeplaatst naar Breda. Zoon Jan II van Polanen was het samen met zijn vader al en blijft ook pandheer van Breda.
• Eerste vermelding ‘die zale van Wouw’, het kasteel dus, waar ruim 50 mensen bijeen komen voor een regeling over de moergronden van Dorlecht.
• Het Mirakel van Stiphout: de kerk van het dorp vliegt in brand na blikseminslag. Boer Jan Baloys loopt de brandende kerk in om twee geconsacreerde hosties te redden. De pastoor durft zelf niet, maar ziet hoe het vuur zich splitste voor de boer. Stiphout wordt kort daarna een bedevaartsplaats van wonderbaarlijke genezingen van pest, doofheid en blindheid.

HET JAAR 1341

• Na 26 jaar abt te zijn geweest, overlijdt in de Bernardusabdij van Hemiksem abt Henricus Banaert. Hij vertegenwoordigt bij leven ook de geestelijkheid in de Staten van Brabant en bezoekt voor de verdere ontginning van de Cisterciënzer bezittingen ook geregeld het Land van Gastel. Hij wordt opgevolgd door Gosuineus Dreyman, ook bekend als Gosuinus Rijm.
• Aan Steenbergen wordt een jaarmarkt en een grotere haven vergund. Het stadje is na Antwerpen en Mechelen op dit moment zelfs de grootste in de streek.
• In Utrecht is er gebakkelei over de opvolging van de overleden bisschop Jan van Diest. De een steunt Jan van Bronkhorst, de ander Jan van Arkel en de paus benoemt Nicolaas Capocci, die het in het bisdom Utrecht slechts kort volhoudt.

HET JAAR 1340

• Joanna van Voorne treedt in het huwelijk met ridder Jan van Valkenburg-Burgenbach. Deze Jan is een zoon van Reinoud, een van de heren van het Limburgse Valkenburg, waar zij hun kasteel hadden. Joanna is een dochter van Albert van Voorne en Mathilde van Wesemael, die over het land van Bergen en dus voor de helft over dat van Gastel regeren. Door dit huwelijk wordt Jan van Valkenburg heer van Bergen op Zoom. De hertog van Brabant beëindigt de band met deze tak.
• In het adellijk geslacht Van Glymes wordt intussen de derde generatie, Jan, geboren. De naam verwijst naar het Waalse dorpje Glimes. Hun invloed zal – met name in onze streek – snel groeien.
• Slag bij Sluis waar de Engelse koning Eduard III aan het Zwin de Franse vloot tot zinken brengt.
•  Oudst bekende vermelding van Ulicoten.

HET JAAR 1339

• De Hollandse edelman Jan I van Polanen – woonachtig op kasteel Monster – wordt samen met zijn zoon Jan II vanaf 9 december pandheer van de heerlijkheid Breda, waarvan halfbroer Willem het vruchtgebruik krijgt. Daarmee is Van Polanen ook halfheer van Gastel. Intussen sluiten het hertogdom Brabant en graafschap Vlaanderen een bondgenootschap en wordt het graafschap Gelre tot hertogdom verheven.
• Ruilhandel in grondgebieden komt veel voor. Zo krijgt Hendrik van Breda de heerlijkheid Rijsbergen door met Godevaart van Kruiningen te ruilen tegen de heerlijkheid Woensdrecht.
• Oudst bekende vermelding van Hoogerheide. 
• Stadsbrand in Dordrecht.

HET JAAR 1338

• De Honderdjarige Oorlog is begonnen (al duurt ze met tussenpozen 116 jaar). Het zal een aaneenschakeling van dynastieke oorlogen zijn, die uitgevochten wordt tussen de Engelsen en Fransen om de vacant geworden Franse troon. Er komen nieuwe wapens zoals de longbow (later het kanon) en beroepssoldaten vervangen de feodale ridders. In Zuidwest Nederland ondervindt men de vele veldslagen aan den lijve. Dit jaar reeds met de Slag bij Arnemuiden, waar de Fransen vele Engelsen uitmoorden. Bovendien wordt er naar hartenlust geplunderd, ook Gastel komt daar niet onderuit.
• Bergen op Zoom groeit uit tot de handelsstad voor de verre regio met een wekelijke warenmarkt, een lakenmarkt en twee jaarmarkten.

HET JAAR 1337

• Oudst bekende vermelding van het Oost-Brabantse Gassel (bij Grave). De nederzetting ontstaat in het Land van Cuijk. De naamgeving verwijst net als bij Gastel (Gestele) naar het toponiem ghestele. Dat betekent zoiets als een hoogte tussen twee rivierdalen. Hoge grond tussen twee waterlopen. Ges- komt van geest of gaast (= zandige hoogte) en het achtervoegsel -tel of -el betekent bos. In het geval van Gassel slaat het op de rivieren Maas en Raam. Bij ‘ons Gastel’ waren dat de Vliet en Barlake (later Mark). Op bijgaande kaart is trouwens dit Gassel weer als ‘Gastel’ geschreven. En bovendien ligt ook daar een Nieuw Gassel.
• Om het nog verwarrender te maken ligt in Oost-Brabant ook het dorp Gastel, sinds de middeleeuwen behorende tot de parochie Budel. Mogelijk is dat veel ouder aangezien Budel al in de prehistorie voorkomt. Omdat bij dit Gastel de waterlopen ontbreken kan de naam ook van het Germaanse gastsali afkomstig zijn oftewel herberg, gastzaal. De kapel in dit Gastel is onder meer gewijd aan de Heilige Quirinus, die we in ‘ons Gastel’ ook nog tegen gaan komen.

HET JAAR 1336

• Slag bij Cadzand: Engelsen verslaan de Vlamingen.
• De Engelse koning verbiedt de export van wol naar Vlaanderen en Brabant, waarmee een zware slag wordt toegebracht aan de lakenhandel in deze streek. Kleding maken de plattelanders vooral zelf. Handelen zit er voor de gewone burger nauwelijks in. De vrouw draagt onderhemd, een cotte en surcot zonder mouwen. In het overkleed zitten zeer wijde armsgaten, ook wel hellevensters genoemd. De mannenkleding is kleurig. Het kleed met lange mouwen reikt tot de knie. Rond deze tijd komen zeer wijde mouwen in de mode en wordt een cape (tabbaard) gedragen.
• In Geertruidenberg wordt het eerste Kartuizerklooster gesticht.
• De Italiaans dichter Francesco Petrarca beklimt de Mont Ventoux, wat wordt beschouwd als de eerste bergbeklimming.

HET JAAR 1335

• Ook in de Middeleeuwen kookt en poetst de vrouw. Maar ze doet veel meer dan dat. Ze maalt het graan, brouwt het bier en helpt bij de graanoogst. Ze werkt op het land, ploegt, zaait en oogst. Vrouwen uit lagere standen hebben op het platteland hetzelfde – slechte – leven als hun man. 
• De adel en abten hebben het ook in Gastel voor het zeggen. Zij halen hun inkomsten uit het grondgebruik, pacht en oogstopbrengsten (tienden).
• In Avignon waar de pausen sinds 1309 naar zijn uitgeweken wordt een begin gemaakt met de bouw van het Pausenpaleis.

HET JAAR 1334

• De kerk van de abdij Sint-Bernards-op-’t Scheldt wordt vervangen door een groter exemplaar.
• De Sint-Clemensvloed treft op 23 november (naamdag van de heilige Clemens) opnieuw Zuidwest-Nederland, Zeeland en Holland. Walcheren stroomt geheel onder water, het Land van Saeftinghe ontstaat. Het Schelde-eiland Wulpen wordt flink getroffen en dat geldt ook voor de kust van Engeland met name de monding van de Theems. Bronnen maken melding van duizenden slachtoffers en ook Gastel moet hier zwaar onder geleden hebben.
• De gorzen buiten de oude dijk staan om de haverklap onder water. Het is ook de scheidsgrens tussen klei- en zandgrond.
• Stadsbrand in Tiel en Deventer.

HET JAAR 1333

• In westelijk Brabant bevat Gastel net als Wouw een groot grondgebied met aanvankelijk Oudenbosch, Hoeven en delen van Etten en Zegge. Gaandeweg wordt de oppervlakte kleiner al zal Gastel van nature een groot buitengebied blijven houden.
• Op 29 januari overlijdt Rogier van Leefdael op 62-jarige leeftijd. Hij heeft veel macht achter de schermen van het Hertogdom. Ridder, burggraaf, opperjachtmeester, kanselier, raadgever van Jan III van Brabant en drossaard van Brabant. Als zodanig heeft Van Leefdael wel bemoeienissen met de schepenbanken, ook die van Gastel.
• Ook Margaretha van Engeland, de moeder van Jan III van Brabant overlijdt op 58-jarige leeftijd.
• De door Filips VI uitgeroepen wapenstilstand wordt snel geschonden, want Hollandse troepen gaan onder leiding van Jan van Foreest op strooptocht door Utrecht en verwoesten de stad Geyne (het huidige Nieuwegein).

HET JAAR 1332

• In een document wordt de nederzetting nabij Gastel Nieuwenbosch genoemd. 
• Terwijl Jan III van Brabant zo’n beetje alle edelen bijeenroept in Texhe bij Luik onder de belofte dat ‘allen een deel van de huid zouden krijgen als de beer geschoten is’ oftewel stukjes landverdeling ergens in het Limburgse gebied. 
• Hertog Jan III bevestigt nogmaals het Charter van Kortenberg, door zijn vader in 1312 opgesteld, waarin de rechten voor de Brabantse steden omschreven staan. Later wordt het ook wel de eerste stap naar democratie in West-Europa genoemd. Door handig manoeuvreren is de machtspositie van de hertog zo groot geworden, dat hij een blokkade van omringende vorstendommen onder leiding van de Franse koning Filips VI kan weerstaan.
• Filips is het ook die op 20 juni een wapenstilstand voor 1 jaar afkondigt. Wordt het dan eindelijk een tijdje rustig in de zuidelijke Nederlanden

HET JAAR 1331

• Naast overstromingen en misoogsten komen ook stads- en dorpsbranden veel voor. De meeste huizen zijn van hout – want bakstenen zijn nog duur en worden enkel gebruikt bij de bouw van kerken, kastelen of kloosters – en bedekt met stro of dakspanten. De kap van het dak reikt vaak ver buiten de gevelmuren, zodat bij brand brandende stukken op straat vallen en de voorbijgangers of de nauwelijks uitgeruste brandblussers het slachtoffer kunnen zijn. De wind doet de rest, waardoor een vuurstorm ontstaat.
• Kortrijk wordt dit jaar getroffen door een grote stadsbrand, maar vrijwel zeker treft vuur ook regelmatig de strooien huizen/hoeves in Gastel. Enkel omdat deze ver uit elkaar staan, betekent dat geen sneeuwbaleffect. Alleen al in de eerste helft van deze 14e eeuw zijn Alkmaar, Amersfoort, Deventer, Dordrecht (2x), Haarlem, Schoonhoven, Tiel, Zutphen en Zwolle grotendeels in de as gelegd.

HET JAAR 1330

• Op 16 juli kijken ook Gastelaren verbaasd naar de hemel: er is rond half vier ’s middags een 7 minuten durende totale zonsverduistering. Oude doemverhalen steken de kop op. De eclips zou voor nieuwe ellende gaan zorgen en zelfs het einde der tijden inluiden. Dat zorgt in de 14e eeuw regelmatig voor massahysterie en de verwachting dat van hogerhand het laatste oordeel wordt uitgesproken. Gelukkig keert de zon diezelfde middag weer terug en draait de wereld gewoon door.
• Hertog Jan III verbindt zich alle vroegere afspraken met de Bergse en Bredase heren na te komen, inwoners geven hem som van 30 pond om land bij Steenbergen aan te kopen.
• Hertog Jan III verleent ’s Hertogenbosch stadsrechten. Jan van Boendale schrijft ‘Der leken spiegel’.

HET JAAR 1329

• Zijn vader hertog Jan II van Brabant mocht dan vreedzaam opereren, zoon Jan III – alias de Triomfator – doet dat allerminst. Als iets hem niet zint, dan gaat hij er met zijn ridders op af. Opnieuw belegert hij het kasteel van Valkenburg in Limburg. En wel op 9 mei, precies 400 jaar nadat het kasteel is gesticht. Alsof hij van de datum wist.
• Zijn bemoeienissen met het noordwesten van zijn hertogdom, waaronder land van Gastel, zijn minder groot. Hij is dan wel heer van Breda/halfheer van Gastel, hij vertrouwt de abdij van Hemiksem met als abt Henricus Banaert de verdere exploitatie toe. En als hij niet ten strijde trok dan verbleef de hertog het liefst op zijn kasteel Tervuren.

HET JAAR 1328

• Dat Gastel in 1296 met het patronaatsrecht al een eigen parochie werd, zegt weinig over de eerste kerk van het dorp. Staat het gebedshuis inderdaad op de plaats waar de Laurentiuskerk nu nog staat of heeft een eerste kerkje/kapel op Kuivezand gestaan. Stukken daarover ontbreken. Het kan zijn dat het vroegste Gastel inderdaad dichterbij Oudenbosch heeft gelegen dan wij aannemen. Pastoor is op dat moment Johannes, maar waar hij de missen doet… Hier bevinden zich immers hogere gronden, dan waar we heden ten dage de dorpskom situeren. Anderzijds wordt ook beweerd dat de kerktoren een baken is voor de schepen op de Striene. Een vuurtoren dus. Dit alles is echter eenvoudig te weerleggen.
• Stadsbrand van Alkmaar, legt de stad grotendeels plat. 
• Graaf van Holland verleent Rotterdam recht op eigen bestuur en…een haven.

HET JAAR 1327

• Aleid van Liedekercke, getrouwd met Gerard van Rasseghem is overleden. Zij is vrouwe van Breda en ook halfvrouwe over Gastel. Uit geldnood moeten de Van Rassegehems de heerlijkheid Breda daadwerkelijk verkopen aan het hertogdom Brabant, zodat Jan III van Brabant alias de Triomfator, ook de rol van Heer van Breda en dus een deel van Gastel op zich neemt. Intussen is diezelfde hertog Jan druk doende met het belegeren van het Limburgse kasteel Valkenburg.
• Een schip afkomstig uit Brouwershaven zinkt na een aanvaring. Meer dan 20 opvarenden verdrinken. 
• Umberto Eco’s beststeller ‘De naam van de roos’ uit 1980 speelt zich af in dit jaar (1327) binnen de muren van een Benedictijner Abdij.

HET JAAR 1326

• Gerard van Rasseghem, halfheer van Gastel, heeft het niet breed. Uit financiële nood overweegt hij zonder te overleggen met zijn ernstig zieke vrouw Aleid en schoonfamilie (Liedekerke/Van Gavere) het land van Breda (Baronie) uit handen te geven en mogelijk bij het hertogdom Brabant onder te brengen. Isabella van Schoten, erfgename van de heerlijkheid Breda protesteert samen met haar zusters tegen deze verkoop. De latere Franse koning Filips VI wordt later zelfs aangesteld als scheidsrechter in het geschil. Dat laatste is ook weer niet zo verwonderlijk, de moeder van Filips is immers Maria van Brabant. Hertog Jan III van Brabant bemoeit zich er niet al te veel mee, hij heeft zijn handen vol aan de belegering van Valkenburg, waarbij hij zich overigens gesteund weet door de inwoners van Maastricht. Voor de overname van het Land van Breda van de armlastige Gerard van Rasseghem heeft hertog Jan III wellicht minder geweld nodig.
• De Vrede van Arques mislukt: Vlaamse opstandelingen blijven de kuststrook van Vlaanderen en Zeeland onveilig maken.

HET JAAR 1325

• Hertog Jan III van Brabant en zijn vrouw Maria van Evreux krijgen een derde dochter: Maria van Brabant. Hun twee zonen Hendrik en Godfried zullen jong sterven, Hendrik bij een riddertoernooi. Drie dochters geeft bij ons huidige koningshuis geen problemen, maar voor de toekomst van het hertogdom kan het funest zijn. En dat blijkt, want dertig jaar later zal om het feit dat er geen zonen als erfopvolger komen, de Brabantse Successieoorlog uitbreken. Pas dit jaar is de voedselvoorziening weer terug op het oude niveau en begint de bevolking in de hele streek weer langzaam toe te nemen. Van de twee parochies Gastel/Oudenbosch en Hoeven groeit de laatste het snelst.
• Eerste vermelding van Terneuzen (50 jaar jonger dan Gastel met sinds 2021 wel een geboren Gastelaar als burgemeester: Erik van Merriënboer). 
• Enschede krijgt stadsrechten. 
• In Oost-Brabant wordt een van de oudste waterschappen opgericht: Hoog Gemaal.

HET JAAR 1324

• Langzaam herstelt het Land van Gastel zich van veel tegenspoed, groeit de bevolking weer en worden er ook weer boerderijen gebouwd. De huizen moeten zo’n beetje verspreid over het land van Gastel hebben gestaan, afhankelijk van de hoogte. Kuivezand en Langenberg waren de hogere gebieden. De monden van rivieren Dintel en Mark liggen ver landinwaarts. Het droogliggende gebied houdt op bij de Oude Dijk (thans Oudendijk/Dulderstraat). Daarbuiten komt het zeewater nog regelmatig op de slikken en gorzen. Van een dorpshart is dus nog geen sprake al is er vermoedelijk bij de huidige dorpskern al wel enige bebouwing. Vermoedelijk nog eerder rondom het begin van de Meir dan het marktplein. Niet voor niets wordt de driesprong later ‘de heuvel’ genoemd.
• Grote stadsbrand legt heel Zwolle plat. Waarschijnlijk aangestoken door roofridder Zweder van Voorst.

HET JAAR 1323

• Bier is in de middeleeuwen een algemeen gedronken drank. Bij maaltijden is het een dorstlesser. Kinderen drinken eveneens licht bier. In steden als Breda en Bergen op Zoom ontstaan kleine brouwerijen. Buiten de stad is het niet toegestaan bier te brouwen. Gastelaren komen aan het gerstenat via de brouwerij van de St. Bernardusabdij te Hemiksem. 
• Amsterdam verwerft dit jaar het alleenrecht op invoer van bier uit Hamburg. Ook de haringvangst zorgt ervoor dat de stad snel aan importantie groeit.
• Vrede van Parijs: Vlaanderen geeft alle aanspraak op Zeeland op. 
• In het Vlaamse kustgebied breekt de boerenopstand uit gericht tegen verhoging van de belasting door Lodewijk.
• Thomas van Aquino wordt heilig verklaard.

HET JAAR 1322

• De Stormvloed van 1322 treft grote delen van Nederland, vooral Zuidwest Nederland (Zeeland en onze streek) komt flink onder water te staan, maar ook het rivierengebied en Noord-Holland, Friesland en Groningen. Het aantal doden is niet bekend, maar de zuidelijke Nederlanden zijn het zwaarst getroffen. Bij Vlaanderen worden alle kusteilandjes weggevaagd. Het natuurgeweld slaat andermaal toe met vele slachtoffers als gevolg. En dat terwijl bijvoorbeeld Gastel de klap van alle misoogsten nog niet te boven is. De slikken en gorzen staan onder water, de oude dijk houdt geen stand.
• In Mechelen sluiten hertog Jan III van Brabant en graaf Willem III van Holland een huwelijksverdrag voor hun kinderen. Willem (5) wordt verloofd met Johanna (4 maanden). Land van Altena komt zo van Brabant in Gelrese handen.

HET JAAR 1321

• Turfsteken en de zoutwinning bij de Vlettevaart komt weer op gang. De naam Peter Ceelenkeetweg refereert nog aan de zoutketen.
• Op 10 januari overlijdt op 66-jarige leeftijd Maria van Brabant, zus van hertog Jan I van Brabant, tante van de huidige hertog en na haar huwelijk met weduwnaar koning Filips III – koningin van Frankrijk. Dat huwelijk was nog gearrangeerd door haar vader, teneinde de macht over een groter gebied te kunnen uitbreiden. Haar rol aan het Franse hof is klein. Bij leven hield ze zich bezig met muziek en poëzie. Ze had het moeilijk met het feit dat haar man een minnaar had. Uiteindelijk gaf ze opdracht deze man Pierce de la Broce te laten ophangen. Na de dood van haar man trekt ze zich terug in een klooster in Les Mureaux.
• In Utrecht wordt een begin gemaakt met de bouw van de Domtoren. Een kerk staat er al, maar de toren geniet de komende jaren voorrang. 
• Stadsbrand legt heel Schoonhoven plat.

HET JAAR 1320

• Jacques van Glymes zoon van Jan van Cordekin wordt geboren, daarmee de tweede generatie uit het adellijk geslacht Van Glymes. In de toekomst worden zij een machtig geslacht in het Land van Bergen op Zoom.
• De Tervurense schrijver en latere stadsklerk van Antwerpen Jan van Boendale brengt zijn Brabantsche Yeesten uit, een kroniek over Brabantse gebeurtenissen waarin onder meer een ooggetuigenverslag over de misoogsten en hongersnood. ,,Men zei dat een derde deel van het volk stierf. Men stopte met dansen, spelen, zingen en met alle feestvreugde uit angst dat de mensen het zouden zien.”
• De theorie van Van Boendale: ,,Kort voordat het gebeurde zag men de komeet door de lucht gaan, met de staart wijzend recht naar het noordwesten. Deze kondigen van nature altijd de dood van vorsten of de plagen voor de mensheid aan.”

HET JAAR 1319

• Vrouwe van Breda Aleid van Liedekercke, halfvrouwe van Gastel trouwt met Gerard van Rasseghem, halfheer en heer van Breda. De namen Van Gavere en Van Liedekercke worden door elkaar gebruikt.
• Nog altijd is Gastel de klap van de Grote Hongersnood niet geheel te boven. Het klimaat herstelt zich weliswaar, maar omdat veel vee is gesneuveld en zaaigoed opgegeten in plaats van uitgezet, ijlt de ramp nog een paar jaar na.
• Inwoners van het naburige Steenbergen krijgen verlof om het dorp te omwallen, het stadje groeit harder dan Gastel en wint aan importantie tussen Bergen en Breda. Dat heeft het te danken aan de strategische ligging en de doorvoerhaven tussen Vlaanderen en Holland maar vooral aan de winning van turf en zout, alsmede visserij.

HET JAAR 1318

• Eindelijk kan er door een gunstiger klimaat weer geoogst worden, langzaam komt de voedselvoorraad terug op gang. Het volk is nog altijd kwetsbaar en de klap niet direct te boven.
• Het door de St. Bernardsabdij verworven grondgebied van Het Land van Gastel (dus inclusief Oudenbosch en Hoeven) is in alle jaren van ontginning gegroeid tot 6815 hectare.
• Philips van Liedekercke (van Gavere), halfheer van Gastel/heer van Breda overlijdt. Hij heeft drie dochters, waarvan de oudste, Aleid (Adelheid) hem opvolgt. De namen ‘Gavere’ en ‘Liedekercke’ worden bij dit adellijk geslacht door elkaar gebruikt, ze verwijzen naar de kastelen in beide Vlaamse plaatsen waar deze families hun roots hebben. Maria, een zus van Aleid, erft de heerlijkheid Roosendaal.
• Hertog Jan III van Brabant neemt de stad Sittard in, tot dan in handen van Reinoud van Valkenburg.

HET JAAR 1317

• Het hoogte(of diepte-)punt van de Grote Hongersnood breekt aan nu ook in deze lente het natte weer aanhoudt. De zomer is niet buitensporig nat, maar de mensen zijn zo verzwakt door ziekten als longontsteking, bronchitis en tbc en er zijn zo weinig gewassen ingezaaid dat de sterftecijfers nog steeds oplopen. Naar schatting een kwart van de Gastelse bevolking (toen telde het dorp bijna 400 inwoners) overleeft deze periode niet. Zelfs op de abdij waar de voedselvoorraad lang op peil blijft, heerst honger. Er heerst uit een soort van overlevingsdrang ook een extreme mate van criminaliteit, kindermoord is aan de orde van de dag. Kortom de ellende is enorm.
• In het Limburgse Viversel vindt het ‘Wonder van de bloedende hostie’ plaats, vergelijkbaar met wat eerder in Niervaert (Klundert) gebeurde.

HET JAAR 1316

• Het middeleeuws klimaatoptimum van 3 eeuwen lange zomers en milde zomers lijkt voorbij. Een lange, koude periode met strenge winters en kortere zomers kondigt zich aan: de Kleine IJstijd. Plus regenval. De Grote Hongersnood breekt uit na opnieuw een zeer nat voorjaar. Oogsten op het hele continent mislukken volledig en een periode van groei en welvaart is voorbij. De Hongersnood kost miljoenen Europeanen het leven en ook Gastel blijft niet gespaard. De reeds ondervoede boeren – dat is 95 procent van de Gastelse bevolking – hebben geen voedselreserves meer. Rundvee wordt gedood en gegeten, het zaaigoed idem dito. Kinderen werden aan hun lot overgelaten en er zou uit overlevingsdrang zelfs sprake zijn van kannibalisme.
• Johannes XXII wordt de nieuwe paus, de tweede in Avignon.

HET JAAR 1315

• In de hiërarchie van de macht staat de pas 15-jarige Jan III van Brabant dus aan het hoofd van het Hertogdom Brabant. Daaronder vallen de heerlijkheden of landen. Van de heerlijkheid (later baronie) Breda is dat Philips van Liedekercke, van het land (later markiezaat) van Bergen is dat Albrecht van Voorne samen met zijn eega Mathilde van Wesemael. Daar onder vallen dan schout en schepenen van Gastel. Namen van mensen uit de schepenbanken in de 14e eeuw zijn nauwelijks bekend.
• Het voorjaar kenmerkt zich door zeer nat weer, waarop vrijwel alle oogsten mislukken.
• Johannes van Steenberghe is de nieuwe abt van de Bernardusabdij, kort daarop opgevolgd door Henricus Banaert.

HET JAAR 1314

• De Bredase heer Raso III van Gaveren, halfheer van Gastel overlijdt. Bij leven is hij vaak in Roosendaal en Gastel te vinden, veel minder in zijn kasteel te Breda. Hij wordt opgevolgd door zijn broer Philips van Liedekercke. Hij is juist weer meer op zijn gronden in Alphen en Ulvenhout, dan op de westelijke gronden georiënteerd. Philips laat de adellijke naam ‘Van Gavere’ enigszins varen. De heren van Gavere behoren nochtans tot de oudste, meest vermogende en beroemdste geslachten van het graafschap Vlaanderen, zij vestigen zich in Gavere in een waterburcht aan de Schelde. Ze claimen van Karel de Grote af te stammen.
• De 14-jarige Jan III van Brabant wordt meerderjarig verklaard. Hij vaardigt het Vlaamse charter, waarmee de macht tussen de steden en de hertog beter wordt verdeeld.

HET JAAR 1313

• Arnoud van Wesemael, heer van Bergen op Zoom en halfheer van Gastel, overlijdt. Ook hij verblijft op het kasteel van Wouw, dat waarschijnlijk tweede helft 13e eeuw is gebouwd. Een eerste bewijs daarvan is de eerste oorkonde waarin Roosendaal – ‘in locto dicto’ – genoemd wordt. De oorkonde eindigt met ‘datum et actum in Woude, anno Domini MCCLX octavo’. Oftewel oktober 1268. Aannemelijk is dat de oorkonde in een belangrijk onderkomen (kasteel) is opgesteld. Mogelijk zijn de heren van Breda de bouwers van het kasteel, waar de Van Wesemaelen graag verblijven. Arnoud is slechts vier jaar ‘aan de macht’. Zijn dochter Mathilde van Wesemael is dan reeds getrouwd met Albrecht van Voorne. Zij krijgen zeggenschap over het land van Bergen en de helft van het land van Gastel.
• De 13e-eeuwse paus Celestinus V wordt heilig verklaard.

HET JAAR 1312

• De zieke hertog Jan II van Brabant roept kort voor zijn dood en de onzekere opvolging van zijn pas 12-jarige zoon de edelen van de steden bijeen in de abdij van Kortenberg en vaardigt het Charter van Kortenberg uit. Daarin worden de vrijheden van de Brabantse steden ten opzichte van de hertog verder uitgebreid. Een soort voorloper van onze rechtstaat. Een van die heerlijkheden is Deurlicht of Doorlicht. Op 27 oktober overlijdt Jan II op 37-jarige leeftijd. 
• Paus Clemens V schaft de Orde van de Tempeliers af. Deze christelijke kruisridderorde voert ten tijde van de kruistochten in de 12e eeuw een Heilige Oorlog tegen de moslims. De Tempeliers zijn in zoverre gelinkt aan ‘onze Gastelse cisterciënzers’ daar Bernard van Clairvaux nauw betrokken is bij de oprichting van deze orde. Het reglement van de cisterciënzers van Bernard staat model voor de Tempeliers. De Tempelorde is weliswaar militair actief, maar het accent ligt op de monnikentaak zoals het beschermen van armen, weduwen, wezen en kerken. Het is de enige ware ridderorde, opgericht door een groep kruisvaarder en goedgekeurd met dank aan Bernardus, waar uiteraard de Bernardusabdij naar vernoemd is. 
• Hendrik VII van Luxemburg, schoonzoon van hertog Jan I van Brabant wordt keizer van het Heilige Roomse Rijk.
• Goedereede krijgt stadsrechten.
• Sint Maartensramp te Luik: Sint Maartenskerk wordt in brand gestoken, waarin 200 edelen zich schuil houden.

HET JAAR 1311

• Pastoor Johannes van Gastel verklaart dat de novale tiende uitsluitend aan de abdij St. Bernard toebehoort. Het zijn immers de monniken van de Hemiksemse abdij die de natte gronden ontginnen en ze geschikt maken voor de landbouw. De boeren pachten de grond, zij dragen een belasting in de vorm van een tiend af aan het klooster. De uitvalsbasis van de monniken is sinds eind 13e eeuw de uithof Bovendonk op de hoger gelegen Halderberg. 
• Het nieuwe pastoraat Hoeven wordt aan een seculiere priester verleend, zijn naam is niet bekend.
• Johannes van Marle wordt de nieuwe abt van de Bernardusabdij.
• De kathedraal in het Engelse Lincoln is klaar. Met een torenspits van 160 meter het hoogste gebouw ter wereld, tot dan was het de Pyramide van Cheops (146 meter).

HET JAAR 1310

• Met de ontwikkeling van de uithof groeit ook het dorp Hoeven. Op 21 maart geeft Johannes, de pastoor van Gastel toestemming tot de oprichting van een nieuwe parochie in Hoeven, kort daarna wordt ze opgericht.

De pastoor constateert wel dat de mensen van d’n Halderberg en Hoeven, alsook de monniken wel ver van de kerk vandaan wonen. Het gebeurt met enige spijt, want hij voegt er aan toe dat de afgescheiden parochie hem toch nooit iets opbrengt. Over de locatie van de kerk is net als bij de Gastelse situatie twijfel. Ze zou gestaan hebben waar nu de Hertenlaan uitkomt in de St. Janstraat, maar het kan ook dat de kruiskerk gebouwd wordt op de hoogste Halderberg, oftewel bij Bovendonk. Of is het de reeds bestaande uithofkapel geweest De uithof wordt ook uitgebreid met een woning voor de rentmeester, die de goederen voor de abdij beheert.

HET JAAR 1309

• Gerard van Wesemael, eerste heer van Bergen op Zoom en sinds 1287 halfheer van Gastel, overlijdt. Hij sterft waarschijnlijk al op de ronde waterburcht van Wouw. Hij liet zich immers graag Gerardus van Wesemaele Heer van Woude ridder noemen. Gerard is een zoon van Arnoud II van Wesemael (of Wezemaal), afstammeling van de hertog van Brabant en Beatrijs van Breda. Aanvankelijk is hij kanunnik van de Sint-Pieterskapittel te Utrecht, maar in 1258 treedt hij uit. Na de slag bij Woeringen wordt hij tot ridder geslagen en bezit hij de heerlijkheden Herselt en Kwabaak. Via zijn moeder verwerft hij na het overlijden van Arnold van Leuven de hoge rechtsmacht in ons gebied. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Arnoud van Wesemael.
• Een schepenakte van Breda toont aan dat de Bernardusabdij erfcijnzen heeft op meerdere huizen in de stad.
• Jan II van Brabant treedt hardhandig op tegen het zootje ongeregeld van boeren en avonturiers, dat al plunderend door het Hertogdom een kruistocht willen ondernemen naar het Heilig Land. Ze hebben het gemunt op de Joden. Het betreft de Armenkruistocht, die zonder toestemming van de paus een aanvang neemt.

HET JAAR 1308

• Halfheer van Gastel Raso van Gaveren III kan het goed vinden met Gerard van Wesemaele, heer van Bergen en ook halfheer van Gastel. Hij schenkt hem bijvoorbeeld nieuwe voorrechten aan Steenbergen. Van Wesemaele is overigens niet op de hand van de Cisterciënzers, die nochtans het leeuwendeel van het gebied ontginnen.
• Het klooster dat Raso’s vader Raso IX in Breda heeft gebouwd voor de zusters van Catharinadal is gereed.
• Bij een andere Cisterciënzersabdij, die van Ter Doest in het Westvlaamse Lissewege, komen de lekenbroeders in opstand. Willem van Saeftinghe (held uit de Guldensporenslag) doodt de abt van Ter Doest maar moet daartoe wel vluchten. 
• Rustiger gaat het er in de Bernardusabdij aan toe. Henricus van Pulle wordt wel de nieuwe abt.
• Eerste vermelding van Oosteind.

HET JAAR 1307

• Een eenvoudige boer Jan Bautoen genaamd vindt, in het bijzijn van twee vrouwen, tijdens het turfsteken te Niervaert (het huidige Klundert) een hostie die bij aanraking begint te bloeden. De pastoor wordt verwittigd, hij brengt de hostie over naar de kerk. De bisschop van Luik stelt onderzoek in, uitgevoerd door rechtsgeleerde Macharius de Busco. Hij steekt vijf keer met priem door hostie; vier keer ketst ze af, de vijfde keer vloeit er op vijf plekken bloed uit. Macharius raakt buiten zinnen. De wonderbaarlijke hostie blijft object van bijzondere verering in de kerk van Niervaert. 
• Raso van Gaveren III, heer van Breda/halfheer van Gastel vertoeft weinig in Breda. Hij verkoopt het leen Gageldonk onder Roosendaal en de heerlijkheidsrechten onder Deurlicht op de grens van het Land van Gastel.
• De Zwitserse vrijheidsheld Wilhelm Tell schiet volgens de legende een pijl door een appel op het hoofd van zijn zoontje.

HET JAAR 1306

• Raso XI van Gaveren, heer van Breda/halfheer van Gastel overlijdt op 65-jarige leeftijd. Zijn naam is verbonden aan de legende van de Duivelsbrug. Het gaat over Catharina de dochter van Raso, die wil trouwen met Walter, een man beneden haar stand. De Van Gaverens willen het tegenhouden, maar Walter luidt al de klokken. In een ervan zit echter de duivel, de klokken komen naar beneden. De duivel krijgt spijt en gooit zich met klok en al van de brug in de Mark. De echte Duivelsbrug bij Ginneken wordt overigens pas in 1611 aangelegd. Deze Raso wordt opgevolgd door zijn zoon Raso van Gaveren III (eigenlijk waren zijn vader en opa Raso I en II).
• Het nieuwe bestuur van Brussel raakt in gevecht met Jan II van Brabant. Hij trekt zich terug in Vilvoorde, er vallen 70 doden. 
• Amsterdam krijgt stadsrechten, groeit dus wel iets sneller dan Gastel.

HET JAAR 1305

• Voor de tien jaar geleden van Wouw naar Breda uitgeweken zusters van Catharinadal laat Raso XI van Gaveren, halfheer van Gastel een nieuw houten kloostergebouw bouwen. Tot dan zitten ze in het Gasthuis (thans café De Beyerd). Het kloostergebouw (thans casino Breda) wordt later van steen. De Norbertinessen verblijven er tot 1647 als ze naar Oosterhout verhuizen. 
• Abt Jacobus van Waelhem van de Bernardusabdij, overlijdt. Hij wordt opgevolgd door Raduardus van Mechelen.
• Clemens V, de nieuwe paus, wordt niet gekroond in Rome maar in Avignon. 
• Mechelen krijgt stadsrechten. 
• Schots verzetsleider William Wallace wordt onthoofd.

HET JAAR 1304

• Nog altijd trachten de Cisterciënzers van Hemiksem het aanvankelijk woeste Land van Gastel te cultiveren, zodat de nederzetting zich uitbreidt. Dit monnikenwerk wordt bemoeilijkt door oorlogen en plunderingen en geregelde overstromingen. In dit jaar is het onrustig met o.m. de Slag bij Zierikzee op het water tussen de Frans/Hollandse vloot enerzijds en de Vlaamse anderzijds. De abdij van St. Bernard wordt ook geremd in haar expansiedrift door Gerard van Wesemael, heer van Bergen op Zoom, die weinig welwillend is. Ook het Beleg van Schoonhoven is een kortstondig conflict.
• Het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel, dat Joost van Vondel eeuwen later in 1637 zou schrijven, speelt zich af in 1304. Deze Gijsbrecht was toen heer van Amstelland.
• Amsterdam is net als Gastel voor het eerst vernoemd in 1275.

HET JAAR 1303

• Raso XI van Gaveren, heer van Breda/halfheer van Gastel verheft de Bredase OLV-kerk (volgens hem ‘het stenen monster van Arnold van Leuven’) tot kapittelkerk waarmee hij tien bevriende kanunniken kan benoemen tot het bestuur van de baroniestad. De hoge kerk moet in het vlakke Brabantse land al van verre zichtbaar geweest zijn. Opgetrokken uit steen in 1269, maar in 1116 al van tufsteen op deze plaats gebouwd. Mogelijk is het nog even klooster geweest. Of Gastelaren wekelijks 30 kilometer afleggen om te kerke te gaan in wat later de Grote Kerk is gaan heten, is zeer de vraag. 
• Hertog Jan II van Brabant gaat vanwege een dispuut over cijnsrechten op de Schelde de confrontatie aan met de graaf van Holland en Zeeland Jan II van Avesnes. 
• Stadsrechten voor Waalwijk.

HET JAAR 1302

• De Vlettevaart vanaf de Mark zuidwaarts richting ’t Bossche hoofd is voltooid. De zoute vaart is aangelegd door Meliis Pieters sone Lude, Lieman zijn zoon, Jacob Mackelmans en Hughe Gielis sone. De knapen komen uit Valkenberg, een later verdronken dorp in de Oude Heijningse polder. Zij gaan de vaart gebruiken om de in het Gastels laag gestoken turf te kunnen exporteren naar Vlaanderen en Antwerpen. Langs weerszijden komt een strook van 15 meter om als trekpad te dienen. 
• Papenzoon Jan van Marselis, broer Willem Crol en twee broers Van der Mere verkopen grond langs de Vlettevaart aan de Bernardusabdij.
• Hertog Jan II van Brabant erkent het smedengilde van ’s Hertogenbosch, daarmee zo’n beetje ’s lands oudste gilde. De smeden krijgen toestemming om in het stadsbestuur te treden. Of dat ook in de Gastelse schepenbank gebeurt, is niet bekend. 
• Over inspraak en macht gesproken: paus Bonifatius VIII stelt dat de kerkelijke macht volledig boven de wereldlijke macht staat. 
• Op 11 juli is de Guldensporenslag bij Kortrijk, waar het Vlaamse burgerleger het Franse ridderleger verslaat. Aan Franse zijde vechten Godfried van Brabant (neef van hertog Jan II) en zijn zoon Jan mee. Beiden sneuvelen.

HET JAAR 1301

• Het kanaal Vlettevaart (de latere Oudenbossche haven) krijgt verder vorm. Het is vanuit het water en het pannenmoer (veen waar men zout wint) in zuidoostelijke richting gegraven. Dit jaar wordt het verlengd naar het zuiden, tot het stuit op een hoge zandkop in de lage moeren. Daar groeit het Barlebos. De abdij geeft 300 hectare veengrond bij Barlebos uit aan 4 ondernemers om er turf te steken. Aan de westzijde komen huizen en zoutketen, het begin van Nieuwenbosch.
• Jan II van Brabant heeft als bijnaam De Vreedzame, maar hij schuwt het wapengeweld niet. Zo krijgt hij het aan de stok met de Duitse koning Albrecht I van de Habsburgers en ook raakt hij in conflict met de Franse koning Filips IV. De Brabantse hertog Jan is daarom niet bij de blijde intrede van de Franse koning in diverse Vlaamse steden.
• De bisschop van Utrecht, Willem van Mechelen, wordt vermoord door ridder Zweder van Montfoort.

terug naar het begin van de pagina